ბავშვობიდან შემომრჩა ერთი ხატი, რომ სადღაც საქართველოს ახლო-მახლოს არის ომის ადგილი, ომის, რომლის არც დაწყების და არც დასრულების შესახებ, ცხადია, არაფერი ვიცოდი. მეტიც, უკვე მოზრდილსაც, როცა ისტორიით დავინტერესდი, მაინც მეტად მითო-პოეტური წარმოდგენა მქონდა ახლო აღმოსავლეთსა და იქ მიმდინარე ამბებზე. ჩემთვის ახლო აღმოსავლეთის კონფლიქტები იმდენად ბუნებრივი მდგომარეობა გახდა, რომ ამ მოვლენებს თავის და ბოლოს არმქონედ აღვიქვამდი, თითქოს არ შემეძლო რაღაც სახელმძღვანელო ძაფის პოვნა, რითაც რამეს ავხსნიდი. რაღაც პერიოდამდე აქა-იქა წაკითხულით და ყურმოკრულით ვკმაყოფილდებოდი და ამ საკითხის შესახებ მსჯელობისას ან ხმას არ ვიღებდი, ან უკიდურეს შემთხვევაში, აბსტრაქტული, პაციფისტური ბოდვა თუ მომადგებოდა ენაზე. ბოლოს მომხდარმა ამბებმა მაიძულეს, რომ რამე ხელშესახები მეპოვნა და საკითხის შესწავლა დამეწყო. ბიძგის მომცემი არა მხოლოდ მოვლენის სიმძაფრე და სისასტიკე, არამედ ჩემ გარშემო არსებული მითების გროვა იყო. არ მსურს აქ რაიმე ადგილი დავუთმო ქართულ მედია სივრცესა და საზოგადოებრივ აზრში გამყარებული მითების განხილვას. მგონია, რომ ისინი იგივეობრივად თუ არა, რაღაც მსგავსებით მაინც იმეორებენ იმ ხაზს, რასაც მთელ მსოფლიოში აქვს ფესვი გადგმული და მოკლე დღე არც ამ გადმოსახედიდან უჩანს.
მსურს, ორი სიტყვით იმ წიგნის შესახებ ვთქვა, რომლის მიმოხილვასაც გთავაზობთ. ეს წიგნი შემთხვევით აღმოვაჩინე, როდესაც პალესტინა-ისრაელის ისტორიის შესახებ ცნობებს ვაგროვებდი. წიგნის ავტორი ისრაელელი ისტორიკოსი, ილან პაპეა, რომელიც ამჟამად დიდ ბრიტანეთში მოღვაწეობს და მკვლევარების იმ გავლენიან წრეს მიეკუთვნება, ვისაც „ახალი ისტორიკოსების“ სახელით იცნობენ. პაპემ ისრაელისა და პალესტინის შესახებ წიგნი პირველად 1988 წელს გამოაქვეყნა, ამას 2000-იანებში, ამავე საკითხზე დაწერილი კიდევ რამდენიმე მონოგრაფია მოჰყვა. ის ტექსტი, რომელიც ხელში ჩამივარდა მისი სულ ბოლო წიგნია, რომელიც 2017 წელს, გამომცემლობა “Verso”-მ დაბეჭდა. წიგნის სათაური თავადვე მეტყველებს ამ ტექსტის საჭიროებაზე: “Ten Myths About Israel”. პაპე, თავისი ფხიზელი მზერით, გავრცელებული და ყველაზე ფესვგადგმული ათი მითის შესახებ გვიყვება, რომლითაც ლამის ყოველ მედიამიმომხილველს აქვს ტვინი გამოტენილი. წიგნი ათი თავისგან და დამატებისგან შედგება.
კითხვის დაწყებიდან მალევე, გამიჩნდა სურვილი, რომ მცირე მიმოხილვა დამეწერა, მაგრამ წერის დაწყებისას მივხვდი, რომ ტექსტის ჭარბაგანსაზღვრულობის ხელოვნურად შეკვეცით, მიმოხილვა დაუკავშირებელი და ალოგიკური წინადადებების გროვა გამოვიდოდა. სწორედ ამიტომ, გადავწყვიტე მიმოხილვა ორ ნაწილად გამოვაქვეყნო. პირველ ნაწილში 1967 წლის ომამდე მომხდარ ისტორიას მიმოვიხილავ, მეორე ნაწილი კი, 2017 წლამდე პერიოდს დაეთმობა.
ცხადია, არც პაპეს ტექსტს და, მით უმეტეს, არც ჩემს მიმოხილვას არ აქვს რაიმე პრეტენზია პალესტინა-ისრაელის საკითხი სრულად ამოწუროს. არც იმის ილუზია მაქვს, რომ მკითხველი აქ ჭეშმარიტებას აღმოაჩენს და ყველა პრობლემას შესაბამის გასაღებს მოარგებს. ტექსტის მიზანი გაბატონებული და გავრცელებული იდეების საპასუხოდ, მეტ-ნაკლები სიზუსტით, პალესტინა-ისრაელის კონფლიქტის ისტორიული ძირების რეკონსტრუქციაა. მიმაჩნია, რომ ისტორიული რეტროსპექტივის გარეშე ამ კონფლიქტში სახელმძღვანელო ძაფის მოხელთება შეუძლებელია.
პალესტინა ცარიელი მიწა იყო
მაშ ასე, პირველი მითის მიხედვით, მეცხრამეტე საუკუნეში ებრაელთა კოლონიების დაარსებამდე პალესტინის ტერიტორია გაუდაბურებული, უნაყოფო სივრცე იყო, რომელიც მხოლოდ სიონისტთა გარჯისა და მონდომების შემდეგ იქცა მოდერნიზებულ, ცივილიზებულ ადგილად.
წიგნში პალესტინისა და ისრაელის შესახებ თხრობა რომის იმპერიის პერიოდიდან იწყება. ილან პაპეს აზრით, სწორედ რომაელებმა უწოდეს ამ ტერიტორიას პალესტინა, რომელიც რომისა და ბიზანტიის იმპერიების ერთ-ერთ რიგით პროვინციას წარმოადგენდა. გვიანი მეშვიდე საუკუნიდან პალესტინის ბედი მჭიდროდ არის გადაჭდობილი არაბულ და მუსლიმურ სამყაროსთან (იმ პერიოდის გამოკლებით, როდესაც ჯვაროსნები დროებით იკავებენ ამ ადგილს). შუა საუკუნეების პერიოდში პალესტინა საინტერესოა არა მხოლოდ რელიგიურ მიზეზთა გამო (რადგან ის მექასა და მედინას შემდეგ მნიშვნელობით რიგით მეორე წმინდა ადგილი იყო), არამედ სტრატეგიული მდებარეობისა და ნიადაგის ნაყოფიერების გამოისობით. მიუხედავად არაბული გავლენების მნიშვნელობისა, პალესტინის ტერიტორიაზე ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრები უფრო მეტ აქცენტს აკეთებდნენ რომაულ და ებრაულ მემკვიდრეობაზე, ხოლო შუა საუკუნეების მუსლიმური დინასტიების კვალი შედარებით მიჩქმალულია.
1517 წელი, როდესაც პალესტინის ტერიტორიაზე ახალი იმპერიული ძალა, ოტომანთა იმპერია შემოდის, თანამედროვე ისრაელისა და პალესტინის ურთიერთმიმართებისთვის საკვანძოა. ოტომანთა იმპერია ამ ტერიტორიაზე 400 წლის განმავლობაში ბატონობდა. რეგიონში მათი გამოჩენისას პალესტინის მიწაზე სუნიტი მუსლიმები, ძირითადად, სოფლური ტიპის დასახლებებით მოცულ ტერიტორიაზე სახლობდნენ. ასევე, არსებობდა არაბულად მოლაპარაკე მცირე ურბანული ცენტრები. მეთექვსმეტე საუკუნის დასაწყისში პალესტინის ტერიტორიაზე მცხოვრებთაგან 10-15 პროცენტს ქრისტიანები წარმოადგენდნენ, მოსახლეობის მხოლოდ 5 პროცენტი იყო ებრაელი. უკვე მეცხრამეტე საუკუნის მიწურულს, მოსახლეობის აღწარმოების მონაცემები თითქმის უცვლელია. 1878 წლისთვის მთელი მოსახლეობის (462,465) მხოლოდ სამი პროცენტი (15,011) იყო ებრაული. ნიშანდობლივია ისიც, რომ პილიგრიმობის მნიშვნელობა იუდაიზმში ისეთივე აქტუალური არ გახლდათ, როგორც ქრისტიანობასა და ისლამში, სწორედ ამიტომ, მხოლოდ ებრაელთა მცირე ნაწილი მიიჩნევდა თავის მოვალეობად ამ ტერიტორიას მომლოცველის როლში სტუმრებოდა. პაპეს აზრით, მეტწილად, უფრო ქრისტიანები იყვნენ დაინტერესებულნი, ებრაელები ამ მიწაზე დასახლებულიყვნენ.
ავტორი ყურადღებას ამახვილებს იმ ფაქტზე, თუ როგორ არის მოთხრობილი ოტომანთა 400 წლიანი ბატონობა იმ ოფიციალურ წყაროებში, რომლებსაც ისრაელის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ვებ-გვერდზე ვხვდებით:
„1517 წლის შემდეგ, ტერიტორია 4 ნაწილად დაიყო და ის ადმინისტრაციულად მიბმული იყო დამასკოს პროვინციასთან, რომელიც სტამბოლიდან იმართებოდა. ოტომანების ერის დასაწყისში აქ 1000 ებრაული ოჯახი ცხოვრობდა, მეტწილად, იერუსალიმში. მოსახლეობა შედგებოდა ებრაელთა იმ ჩამომავლობისაგან, რომლებიც ამ მიწაზე მუდმივად ცხოვრობდნენ. ოტომანთა ადმინისტრაციამ წაახალისა ებრაელთა იმიგრაცია, ახალმოსულთაგან ზოგი იერუსალიმში დასახლდა, მაგრამ უმეტესობა ცფათში წავიდა, მეთექვსმეტე საუკუნის შუა პერიოდში ებრაელთა რიცხვი 10,000-მდე გაიზარდა, ხოლო ქალაქი (ცფათი) ტექსტილის წარმოების ცენტრი გახდა“.[1]
გამოდის, რომ მეთექვსმეტე საუკუნის პალესტინა, ამ თხრობის მიხედვით, ძირითადად ებრაულია, კომერციული საქმიანობა მხოლოდ ებრაულ დასახლებებთან არის დაკავშირებული. ამავე სამინისტროს მიერ მონაყოლი ისტორიის მიხედვით, 1800 წლისთვის პალესტინა გაჩანაგდა. ოტომანთა ადმინისტრაციის გახრწნის გამო, უცხოტომელმა ფერმერებმა ადგილობრივები გააღარიბეს სასტიკი საგადასახადო პოლიტიკით. გალილეის ტყის მასივი კი გაიჩეხა და ტერიტორია გაუდაბურდა. პაპეს აზრით, პარადოქსულია, რომ სამინისტროს თხრობა არ ეყრდნობა თვით ისრაელელ სწავლულებს, რომელთაგან ზოგიერთმა წარმატებით მოახერხა ამ ვერსიის უარყოფა. მათი კვლევები (ამონ კოჰენი, დეივიდ გროსმანი და ა.შ.) საპირისპიროს ადასტურებენ, პალესტინის ტერიტორია ხსენებულ პერიოდში არათუ გაუდაბურდა, არამედ აყვავებული არაბული საზოგადოების დასახლების არეალი იყო, თუმცა მეტწილად სოფლური ზონებით, მაგრამ მძლავრი ურბანული ცენტრებით. მიუხედავად მთელი რიგი კონტრარგუმენტებისა, მაგისტრალური თხრობის მიხედვით, რომელიც დასავლურ აკადემიურ წრეებში, განსაკუთრებით კი, აშშ-ში ბატონობს, პალესტინის მიწაზე სიონიზმის შესვლამდე, ეს ტერიტორია იყო დაუსახლებელი, უპატრონოდ მიგდებული და გაპარტახებული.
ფაქტები განსხვავებულ რამეს მოგვითხრობენ. ოტომანთა იმპერიის განმავლობაში პალესტინის არაბული მოსახლეობა იმპერიის ეკონომიკური საქმიანობის მონაწილე იყო, ჰქონდა ურთიერთობა სხვა კულტურებთან და სრულებით არ განსხვავდებოდა იმ პერიოდის აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ქვეყნებისგან. მეტიც, სიონიზმის ამ ტერიტორიაზე შემოღწევამდე, პალესტინაში უკვე დაიწყო ნაციონალური იდენტობის ფორმირება, ქვეყნის მოდერნიზაცია, რასაც ხელს უწყობდა ურბანული ზონების გააქტიურება, რომლებიც პორტების მეშვეობით, ევროპასთან ვაჭრობით იკვებებოდნენ. ერთი სიტყვით, ოტომანთა პერიოდის პალესტინა წარმოადგენდა არაბებით დასახლებულ ძლიერ კულტურულ და ეკონომიკურ ერთეულს მდიდარი სასოფლო-სამეურნეო ინდუსტრიით, მცირე და ისტორიული ქალაქებით, რომლებიც ნახევარ მილიონ ადამიანს უყრიდნენ თავს.
მეცხრამეტე საუკუნეში პალესტინის ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახლეობა ეცნობა ნაციონალური იდენტობის ახალ იდეას, რომელიც თვითგამორკვევის ტენდენციაში გარდაიქმნება. ამ პროცესს ხელს უწყობენ ამერიკიდან ჩამოსული ქრისტიანი მისიონერები, რომლებიც არაბულ ელიტას ევროპასა და ამერიკაში ახლადფეხადგმული ტენდენციის შეთვისებაში ეხმარებიან. შედეგად, პალესტინაში მცხოვრები განათლებული არაბული ელიტა საკუთარ ნაციონალისტურ დოქტრინას აყალიბებს და ოტომანთა იმპერიისგან ავტონომიის მეტ ხარისხს, ხოლო საბოლოოდ დამოუკიდებლობას ითხოვს. ისევე როგორც ოტომანთა იმპერიაში, არაბულ სამყაროშიც სეკულარიზაციის პროცესმა თავისი როლი ითამაშა ნაციონალური იდენტობების შექმნაში. სეკულარიზაციის პროცესისა და ნაციონალური იდენტობის აღმოცენების შეკავშირება პირველად ქრისტიანულ უმცირესობებში იწყება, თუმცა ეს მალევე მომხიბვლელი ხდება მუსლიმთა ელიტებისთვის, რაც, საბოლოოდ, ხელს უწყობს მუსლიმ-ქრისტიანთა საზოგადოებების სწრაფ წარმოქმნასა და გავრცელებას პალესტინის მთელ ტერიტორიაზე (პირველ მსოფლიო ომამდე). არაბულ სამყაროში მიმდინარე პროცესს, თავდაპირველად, უერთდებიან ებრაელებიც, თუმცა ვითარება იცვლება, როდესაც პალესტინის ტერიტორიაზე მყოფი სიონისტები ამ მიწაზე მყოფი ძველი ებრაული ერთობებისგან საპირისპიროს ითხოვენ.
საგულისხმოა ისიც, რომ განსხვავებით გავრცელებული აზრისგან, თავდაპირველ ეტაპზე, პალესტინური ნაციონალიზმი თუ პალესტინური ნაციონალური იდენტობის წარმოშობა სულაც არ არის ბმაში სიონიზმთან. სიონიზმის გამოჩენამდე პალესტინელები უკვე ავითარებენ საკუთარ ეროვნულ მოძრაობას, პატრიოტული გრძნობები, კონკრეტულ გეოგრაფიულ არეალთან მიჯაჭვულობა, რელიგიური სენტიმენტები, განათლების მაღალი დონე და წერა-კითხვის გავრცელება პალესტინური ნაციონალიზმის ქვაკუთხედი ხდება. სხვა სიტყვებით, პალესტინური ნაციონალიზმი საკუთარ თავს არა სხვების უარყოფის, ან სხვებთან მიმართების ხარჯზე ადგენს, არამედ თვითკმარად, საკუთარ წიაღში ნასაზრდოები იდეებით. მეოცე საუკუნის დასაწყისში „პალესტინელები საუბრობენ თავიანთ დიალექტზე, აქვთ თავიანთი წეს-ჩვეულებანი, რიტუალები და მსოფლიო რუკაზე ჩნდებიან, როგორც იმ ქვეყანაში მცხოვრებნი, რომელსაც პალესტინა ეწოდება“.
ოტომანთა იმპერიის მიმწუხრს, პალესტინის არაბული ელიტა საკუთარ ბედს პან-არაბულ, სირიულ გაერთიანებას უკავშირებს, თუმცა 1916 წელს ბრიტანეთსა და საფრანგეთს შორის ხელმოწერილი შეთანხმების შემდეგ, როდესაც რეგიონის ორ კოლონიალურ ძალას შორის გაყოფა ხდება, პალესტინელები საკუთარ თავს უკვე დამოუკიდებელ არაბულ სახელმწიფოდ მოიაზრებენ, სწორედ ამ მიზეზის გამო, პაპე წერს, რომ „სიონიზმი რომ არა, პალესტინა ალბათ იმავე გზას დაადგებოდა, რასაც ლიბანი, იორდანია ან სირია“. 1918 წლისთვის პალესტინა გაცილებით უფრო გაერთიანებული და გაერთგვაროვნებულია, ვიდრე ის ოტომანთა პერიოდში იყო. 1923 წლისთვის უკვე გარკვეული იყო საზღვრების საკითხი და ის თუ რას ვუწოდებდით პალესტინის ტერიტორიას, თუმცა ისტორიის ირონია იმაშია, რომ ბრიტანელთა გამოისობით, ახლა უკვე ბუნდოვანი გახლდათ ვის უფრო ეკუთვნოდა ეს ტერიტორია მკვიდრ პალესტინურ მოსახლეობას თუ ახალ ებრაელ მოსახლეებს? 1923 წელს საზღვრების გადახედვამ, სიონისტებს ხელი შეუწყო ისრაელის მიწის იმგვარად კონცეპტუალიზებაში, რომლის მიხედვითაც, მხოლოდ ებრაელებს ჰქონდათ უფლება მიწასა და რესურსებზე.
„ამგვარად, პალესტინა სულაც არ იყო ცარიელი მიწა. ის ნაყოფიერი და მდიდარი აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ნაწილი იყო, რომელმაც მეცხრამეტე საუკუნეში მოდერნიზაციისა და ნაციონალიზაციის პროცესები გაიარა. ის სულაც არ იყო უდაბნო აყვავებას რომ უცდის, არამედ პასტორალური ქვეყანა, რომელიც მეოცე საუკუნეში აბიჯებდა, როგორც მოდერნული სახელმწიფო თავისი სარგებლითა და იმ ნაკლით, რაც ამგვარ გარდაქმნას ახლავს ხოლმე თან. სიონისტური მოძრაობის მიერ მისმა კოლონიზაციამ ეს პროცესი ადგილობრივი მოსახლეობის უმრავლესობისთვის კატასტროფად აქცია“.
ებრაელები იყვნენ ხალხი მიწის გარეშე
პირველი მითი, რომელიც პალესტინას უდაბურ, დაუსახლებელ ტერიტორიად მოიაზრებს, როგორც პაპე წერს, გარკვეულ ბმაშია მეორე მითთან, რომ თითქოს ებრაელები იყვნენ ხალხი მიწის გარეშე.
ავტორი მეორე თავს ერთგვარი რიტორიკული კითხვით იწყებს: იყვნენ კი ებრაელი მოსახლეები ხალხი, ან სხვა სიტყვებით, ჰქონდათ სხვადასხვა ტერიტორიაზე გაბნეულ ებრაელებს რაიმე გარკვეული ჰომოგენური იდენტობა? ებრაელების ერთ ნაციად ან ჰომოგენურ ერთობად წარმოდგენა პირდაპირ დაკავშირებულია ქრისტიანული სამყაროს ინტერესებთან. ქრისტიანული ევროპის წიაღში მკვიდრდება აზრი, რომ ებრაელები ერთ დღეს აუცილებლად უნდა დაუბრუნდნენ წმინდა მიწას. ამ თხრობის მიხედვით, პალესტინის მიწაზე მათი კვლავ გამოჩენა მესიის მეორედ მოსვლის მომასწავებელია. პაპესთვის პარადიგმატულია ადრეული მოდერნის ხანის პროტესტანტი სასულიერო პირების წარმოდგენები ებრაელთა პალესტინის მიწაზე დაბრუნების შესახებ: „კვლავ დაბრუნდებიან ისინი იერუსალიმში? ამაზე უფრო სარწმუნო არაფერია: წინასწარმეტყველები ამას ყველგან ადასტურებენ“. დასავლეთ ევროპაში ჩამოყალიბებული რწმენით, ებრაელები ან ქრისტიანობაზე უნდა მოქცეულიყვნენ ან უნდა დაეტოვებინათ კონტინენტი და დაბრუნებოდნენ სამშობლოს, რა დროსაც ღმერთი მათ მეორედ აირჩევდა. ევროპელთა სურვილი, ებრაელები წმინდა მიწას დაბრუნებოდნენ იმითაც არის გამოწვეული, რომ, როგორც ავსტრია-უნგრეთის ერთ-ერთი ოფიციალური პირი წერდა, ებრაელებს არ შეუძლიათ ასიმილაცია და ისინი ყველა სახელმწიფოში თავიანთ საკუთრივ სახელმწიფოს ქმნიან. სწორედ ამიტომ, ამ საკითხის ყველაზე მარტივი გადაჭრა ის იქნებოდა, თუკი ებრაელები წმინდა მიწას დაუბრუნდებოდნენ.
ფაქტია, რომ რაც უნდა იყოს მიზეზი, ევროპულ წარმოდგენაში ებრაელები პალესტინის მიწის კანონიერი მესაკუთრეები არიან, როგორც შატობრიანი წერდა „ებრაელები იუდეას კანონიერი ბატონები არიან“. სწორედ ფრანგი მწერალი ახდენდა გავლენას ნაპოლეონზე, რომელიც პალესტინაში მყოფ ებრაულ თემზე დიდ იმედებს ამყარებდა და მათ პალესტინაში დაბრუნებასა და სახელმწიფოს შექმნას ჰპირდებოდა. ამიტომ, ავტორის აზრით, სიონიზმი, სანამ ის ებრაული ფენომენი გახდებოდა, ქრისტიანული კოლონიალიზმის პროექტი იყო.
ეს ერთი შეხედვით რელიგიური და მითოსური ელფერით შეფერილი კოლონიალისტური პროექტი, მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისიდან მალევე გარდაიქმნა ვიქტორიანული ბრიტანეთის იმპერიალისტურ პროგრამად. ამავე პერიოდში ებრაელთა პალესტინაში დაბრუნებაზე აქტიურად იწყება საუბარი ამერიკის შეერთებულ შტატებში. თვით ამერიკის მეორე პრეზიდენტი აცხადებდა, რომ მას ძალიან სურდა ებრაელები, როგორც დამოუკიდებელი ნაცია, კვლავ იუდეაში წასულიყვნენ. უკვე 1917 წლიდან, ბალფურის დეკლარაციის შემდეგ, ბრიტანელები ქმედით ნაბიჯებზე გადადიან და ებრაელების დაბრუნების პროცესს აქტიურად უჭერენ მხარს. ბრიტანეთის ოფიციალური პირები ანგლიკანურ ეკლესიას არწმუნებენ ებრაელთა პალესტინაში დაბრუნება დააფინანსოს. თუმცა ბალფურის დეკლარაციამდე დიდი ხნით ადრე, ჯერ კიდევ 1838 წლიდან, ისინი ახალისებდნენ ებრაელებს ჩასულიყვნენ ოტომანურ პალესტინაში, პირდებოდნენ მათ გარკვეულ პროტექციას და სარგებელს. ბრიტანელთა ამ გეგმის მიხედვით, ებრაელებს უნდა ჩაენაცვლებინათ ადგილობრივი პალესტინელი არაბები და მათი სამომავლო კოლონიალისტური პროექტისთვის სასათბურე პირობები შეექმნათ. ამ ვითარების პარალელურად, მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევარში თვით ევროპის კონტინენტზე გავრცელებას იწყებს სიონისტური მოძრაობა. სიონისტთა ხედვები ებრაელთა საკითხის გადაწყვეტის შესახებ, თანმთხვევაშია ევროპულ წარმოდგენასთან და გარკვეული ნიადაგის მომზადების შემდეგ სიონისტთა პალესტინაში იმიგრაციის პირველი ტალღა – 1882 წლიდან – იწყება. როგორც პაპე აღნიშნავს, მეორე ტალღას (1905-1914) სხვაგვარი ელფერი ჰქონდა, კერძოდ, ევროპაში მიმდინარე მოვლენებით გულგატეხილი კომუნისტური და სოციალისტური მოძრაობის წევრები, სიონისტურ პროექტს არა მხოლოდ ებრაელთა საკითხის გადაწყვეტას უკავშირებენ, არამედ -პალესტინის მიწაზე კოლექტივისტური საზოგადოების შექმნის შესაძლებლობას. თუმცა იმიგრაციის ამ ტალღებს გარკვეული წინააღმდეგობა შეხვდა ადგილობრივი მოსახლეობიდან, ამიტომ სიონისტებს გარკვეული მხარდაჭერა დასჭირდათ ბრიტანელებისგან. პალესტინის ადგილობრივი ლიდერი ტაჰირ ალ-ჰუსეინი იერუსალიმში ებრაელთა იმიგრაციაში ევროპულ კვალს ხედავდა და ამ პროცესს ჯვაროსანთა გამარჯვებას უკავშირებდა. პალესტინის მმართველი ელიტა წინ აღუდგა მიწის მასობრივ მიყიდვას ებრაელებზე, თუმცა პილიგრიმობის მიზნებისთვის თავიანთ მიწაზე ებრაელთა მიღებაში ის პრობლემას ვერ ხედავდა.
საგულისხმოა, რომ, ბევრ ასპექტში, ბრიტანეთის სტრატეგიული იმპერიალისტური იმპულსი, ებრაელთა პალესტინაში დაბრუნება წმინდა მიწით ლონდონის სულ უფრო გაღრმავებული დაინტერესებისთვის გამოეყენებინა, სიონიზმში ახლადწარმოქმნილ კულტურულ და ინტელექტუალურ ხედვებს ემთხვევა. კიდევ ერთი მიზეზი ბრიტანელების პრო-სიონისტური პოზიციებისა ის არის, რომ, მათი აზრით, რუსეთში 1917 წელს მომხდარ ბოლშევიკურ რევოლუციას ჰქონდა გარკვეული სიმპათიები სიონისტური მოძრაობის მიმართ, სწორედ ამიტომ, ბრიტანელების წარმოდგენით, სიონისტებთან ახლო კონტაქტი მათ რუსეთის ახალ მმართველებთან ურთიერთობების დარეგულირებაში დაეხმარებოდა. გარდა ამისა, ბრიტანელები ფიქრობდნენ, რომ სიონიზმის მხარდაჭერა გარკვეულწილად დაახლოებდა მათ ებრაულ-ამერიკულ ელიტასთან, რომელსაც დიდი გავლენა ჰქონდა ვაშინგტონის პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებზე. გარდა ხსენებული მიზეზებისა, ებრაელთა პალესტინის მიწაზე დაბრუნების სურვილს საფუძვლად ედო ანტი-ისლამისტური განწყობებიც. მაგალითად, ბრიტანეთის პრემიერის, ლოიდ ჯორჯის აზრით, უმჯობესი იქნებოდა, თუ მუსლიმურ კოლონიას ჩაანაცვლებდა ებრაული კოლონია. ამგვარად, როგორც პაპე აღნიშნავს, თავდაპირველად პრო-სიონისტი ქრისტიანები უფრო მეტად იყვნენ აღტაცებულნი პალესტინაში ებრაელთა დაბრუნებით, ვიდრე თვით სიონისტები. ამის მიზეზი ცხადია ის არის, რომ ბრიტანელთა სტრატეგიული ინტერესები ახლო აღმოსავლეთში უფრო ხელსაყრელად თვლიდა მათდამი ლოიალურად განწყობილი ებრაული კოლონიის არსებობას, ვიდრე მათთვის უცხო ხალხის იქ ყოფნას. სწორედ ამიტომაც, მას შემდეგ რაც ბრიტანეთი პალესტინაში შევიდა, ებრაელებს ხელ-ფეხი გაეხსნათ აგრესიულად დასახლებულიყვნენ და მოეწყოთ ინფრასტრუქტურა, მათი უსაფრთხოების გარანტორი კი თვით ბრიტანული არმია იყო. ცხადია, ბრიტანულ ხიშტს პალესტინაში სამხედრო წინააღმდეგობა შეხვდა, თუმცა იერუსალიმი უბრძოლველად დანებდა. 1917 წლის შემდეგ ბრიტანეთის სამხედრო ოკუპაციამ პალესტინის მიწაზე სამი რამ მოიტანა: სიონიზმის აღმასვლა, პროტესტანტული მილენარიალიზმი და ბრიტანული იმპერიალიზმი, რამაც, მომავალი 30 წლის განმავლობაში სრულიად ჩამოშალა პალესტინა და მისი ხალხი.
პაპე კიდევ ერთ მომენტს აქცევს ყურადღებას, ებრაელები, რომლებიც სიონისტური ტალღების წყალობით აღმოჩდნენ პალესტინაში, თავიანთ თავს 2000 წლის წინ რომის მიერ განდევნილი ებრაელების შთამომავლებად მიიჩნევენ. ცხადია, მსგავსი ხედვა საკუთარი თავის უფლებამოსილად ცნობის პოლიტიკური ხერხია. ავტორის აზრით, ამ ხაზს უპირისპირდება მთელი რიგი გამოკვლევებისა, რომლებიც პალესტინაზე დასახლებულ ებრაელებს ხაზარების შთამომავლებად მიიჩნევენ. ხაზარები კავკასიაში მოსახლე თურქული ნაცია იყვნენ, რომლებმაც იუდაიზმი მერვე საუკუნეში მიიღეს და იძულებულნი გახდნენ დასავლეთისკენ გადასახლებულიყვნენ. რთულია დანამდვილებით ითქვას, რომელია უფრო სარწმუნო ვერსია, ფაქტია, რომ ორივე არგუმენტი გარკვეული პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოიყენება და დებატები ამ საკითხის გარშემო დღემდე გრძელდება. ცხადია, ხალხებს აქვთ იმის უფლება, რომ შექმნან საკუთარი იდენტობა, იბრძოლონ საკუთარი თვითგამორკვევისთვის, ასე რომ, დიდი მნიშვნელობა სულაც არ აქვს იმას, თუ ვისი შთამომავლები არიან თანამედროვე ისრაელში მცხოვრები ებრაელები, პრობლემა ის არის, რომ საკუთარი თვითგამორკვევის და ეროვნული იდენტობის დადგენის უფლებას არ უნდა ეწირებოდეს სხვა ხალხის (ამ შემთხვევაში) პალესტინელთა იდენტური უფლებები, რომლებიც სიონისტთა მხრიდან სრულიად უარყოფილია. ასე რომ, გენეზისის საკითხი მნიშვნელობას მხოლოდ მაშინ იღებს, როდესაც ის გენოციდის, ეთნიკური წმენდის და ტოტალური ჩაგვრის წყარო ხდება.
მეორე თავს თვით ავტორის ციტატით შევაჯამებთ: „სიონიზმი, როგორც ამას შემდგომ თავში ვნახავთ, ებრაელებში დიდად გავრცელებული ხედვა სულაც არ იყო. ის არგუმენტი, რომ ებრაელები იყვნენ ნაცია, რომელიც პალესტინის მიწას მიეკუთვნება და, მაშასადამე, მათ იქ დაბრუნებაში უნდა დავეხმაროთ, ბრიტანელი ოფიციოზის და სამხედრო ძალის პოზიცია გახლდათ. ებრაელები და დანარჩენი მსოფლიო სულაც არ იყვნენ დარწმუნებულნი იმაში, რომ ებრაელები მიწის არმქონე ხალხი იყვნენ. შაფთესბერის, ფინს, ბალფურს, ლოიდ ჯორჯს მოსწონდათ ეს იდეა, რადგან ის სასარგებლო იქნებოდა ბრიტანელებისთვის ფეხი მოეკიდათ პალესტინაში. თუმცა ეს უკვე უმნიშვნელო გახდა მას შემდეგ, რაც ბრიტანელებმა პალესტინა ძალით დაიმორჩილეს და მოუწიათ გადაეწყვიტათ, ახალი ათვლის წერტილიდან, ვისი უნდა ყოფილიყო ეს მიწა – ებრაელების თუ პალესტინელების, ეს არის კითხვა, რომელსაც ჯეროვანი პასუხი არასოდეს გასცემია და რომელიც, მაშასადამე, სხვებს უნდა გადაეწყვიტათ 30 წლიანი უხეირო მმართველობის შემდეგ“.
იუდაიზმი სიონიზმია
მესამე თავი ეთმობა იმ მითის განხილვას, რომელიც სიონიზმს იუდაიზმის იგივეობრივად მიიჩნევს. ავტორის აზრით, სიონიზმი თავდაპირველ ეტაპზე ებრაული კულტურის მხოლოდ მარგინალურ ხაზს წარმოადგენდა. სიონიზმის ჩასახვა ორმა მატერიალურმა იმპულსმა განაპირობა. პირველი იყო ებრაელთა მდგომარეობა დასავლეთ და აღმოსავლეთ ევროპის სხვადასხვა საზოგადოებაში, რომლებშიც ისინი მუდმივ დევნილობას და დისკრიმინაციას განიცდიდნენ, ხოლო მეორე, ევროპაში ახლად აღმოცენებული ნაციონალისტური იდეები და მოძრაობები გახლდათ.
სიონიზმის ძირები უკვე მეთვრამეტე საუკუნეში დაწყებულ ებრაულ განმანათლებლურ მოძრაობაშია დასაძებნი. ებრაელ მწერალთა, პოეტთა და რაბინთა გარკვეულ ჯგუფს უჩნდება იდეა, რომ იუდაიზმი განიმარტოს ნაციონალისტურად, სხვა სიტყვებით, წმინდა წერილი გამოყენებულ იქნას, როგორც ბიძგის მიმცემი ნაციონალური იდენტობის ჩამოყალიბების და ებრაელების პალესტინაში დაბრუნებისთვის. ეს იდეები განსაკუთრებით აქტუალურნი 1881 წელს რუსეთში მოწყობილი პოგრომის შემდეგ ხდებიან, რასაც 1882 წელს კოლონიების დაარსების პირველი ტალღა მოჰყვა. ცხადია, სიონიზმის პირველ ეტაპს ვენაში მოღვაწე ებრაელ მოაზროვნესთან, თეოდორ ჰერცლთან მივყავართ. ჰერცლი თავიდან იმედოვნებდა ებრაული თემების ადგილობრივ საზოგადოებებთან შერწყმას, თუმცა მძლავრი ანტი-სემიტური განწყობების გაცნობიერების შემდეგ, მან „ებრაელთა საკითხის“ საუკეთესო გადაწყვეტად პალესტინის მიწაზე ახალი ებრაული სახელმწიფოს შექმნა მიიჩნია. ჯერ კიდევ ახლადფეხადგმულ ორგანიზაციას გერმანიასა და აშშ-ში მყოფი ებრაული თემის ლიდერები აქტიურად დაუპირისპირდნენ. ერთი მხრივ, მათი წინააღმდეგობა იუდაისტური დოქტრინის სეკულარული მიზნებისთვის დაქვემდებარებამ წარმოშვა, ხოლო, მეორე მხრივ, ეს იყო განპირობებული შიშით, რომ მსგავსი მოძრაობის აღმასვლა ადგილობრივ საზოგადოებებში გამეფებულ ანტი-სემიტურ განწყობებს გააძლიერებდა.
მოწინააღმდეგეთა ბანაკში ორი ჯგუფის გამოყოფა შეგვიძლია. პირველნი თვლიდნენ, რომ ებრაელები ძველი დროიდან შემორჩენილ რელიგიურ ტრადიციებს უნდა მიჰყოლოდნენ, დანარჩენი საზოგადოებისგან მოწყვეტილ, ტრადიციულ კომუნებში უნდა ეცხოვრათ და თავიდან უნდა აერიდებინათ რელიგიის მოდერნული კონცეფციებისთვის დაქვემდებარება; მეორეთათვის გამოსავალი ადგილობრივ საზოგადოებებში ებრაელთა ინტეგრაცია იყო. სქემატურად რომ ვთქვათ, პირველი ჯგუფისთვის ხსნა ორთოდოქსულ დოგმატებთან ჩაბღაუჭება იყო, ხოლო ნაწილი სეკულარიზაციის პროცესს ემხრობოდა. ცხადია, სეკულარიზაცია არ უნდა წარმოვიდგინოთ იუდაისტური დოგმატებისგან და რიტუალებისგან სრულ განდგომად, ებრაული სეკულარიზმი იუდაიზმის ახალ დროსთან შეგუებას, მოდერნული ყოფა-ცხოვრების ტენდენციების ძირძველ რელიგიასთან შეხამებას და შერწყმას ნიშნავდა. ამ ჯგუფს პირობითად რეფორმისტებს უწოდებდნენ და როდესაც ისინი სიონიზმის ფენომენს პირველად შეეჯახნენ, ის მკაცრად უარყვეს. როგორც პაპე წერს, მაგალითად, გერმანიაში მცხოვრებმა რეფორმისტებმა თავიანთი ლოცვანიდან საერთოდ ამოიღეს ისეთი მომენტები, რომლებიც ისრაელის მიწაზე ახალი სახელმწიფოს დაფუძნებას შეეხებოდნენ. 1885 წელს რეფორმისტები აცხადებდნენ: „ჩვენ საკუთარ თავს ნაციად აღარ განვიხილავთ, ჩვენ მხოლოდ რელიგიური საზოგადოება ვართ და, მაშასადამე, არც პალესტინაში დაბრუნებას ველით (…) და არც ისეთი კანონების აღდგენას, რომლებიც ებრაულ სახელმწიფოს უკავშირდებიან“. სიონისტები და ჰერცლი რეფორმისტების მწარე დაცინვის ობიექტებიც კი გახდნენ, მათ იმ ალქიმიკოსებს ადარებდნენ, რომლებსაც სწამდათ, რომ თითქოს თავიანთი შარლატანური მოძღვრებით მეცნიერებას ასარგებლებდნენ. ისევე როგორც რეფორმისტები, ლიბერალი ებრაელებიც თვლიდნენ, რომ მათი მომავალი მხოლოდ ადგილობრივ საზოგადოებებში ებრაელთა ინტეგრაცია იყო. მეტიც, ლიბერალები იმედს ამყარებდნენ ევროპის კონტინენტზე დაწყებულ რევოლუციურ პროცესებზე და სწამდათ, რომ მოდერნული იდეებით გაკეთილშობილებული ბებერი კონტინენტი ბოლოს მოუღებდა ანტი-სემიტურ განწყობებს და რელიგიური, თუ ეთნიკური ნიშნით ვინმეს დევნას.
სოციალისტებმა და ორთოდოქსმა ებრაელებმა სიონიზმის წინააღმდეგ ხმა მეცხრამეტე საუკუნის მიწურულიდან აღიმაღლეს, იმ პერიოდიდან, როდესაც ჰერცლის იდეები საკმაოდ გავრცელებულნი და განხილვადნი გახდნენ. ჰერცლი თავისი სააგიტაციო მუშაობით, ცდილობდა ევროპული საზოგადოება დაერწმუნებინა, რომ პალესტინაში ებრაელთა დაბრუნება მათსავე ინტერესებში შედიოდა. 1897 წელი ჰერცლის მოღვაწეობის აპოგეად შეიძლება სიონისტთა პირველი კონგრესის მოწვევა ჩაითვალოს. სწორედ ამავე პერიოდში ჩამოყალიბდნენ სიონისტური იდეები უფრო მკაფიოდ, კრიტიკამ კი, არც ერთი მხრიდან არ დაახანა, რეფორმისტები და ორთოდოქსები სხვადასხვა არგუმენტით წინ აღუდგნენ მას. ამავე წელს (1897) ებრაელთა სოციალისტური მოძრაობა ყალიბდება რუსეთში. ებრაელთა საყოველთაო სოციალ-დემოკრატიული კავშირი – „ბუნდი“ – თვლიდა, რომ „ებრაელთა საკითხის“ ყველაზე სწორი გადაწყვეტა სოციალისტურ რევოლუციას შეეძლო, ხოლო სიონიზმი მათი თვალთახედვით სინამდვილისგან გაქცევის გზა უფრო იყო, ვიდრე პრობლემის ხელშესახები გადაჭრა. მეტიც, „ბუნდი“ ნაცისტურ გერმანიაში სულ უფრო აღმავალ ანტი-სემიტურ პოლიტიკას ირიბად სიონიზმს აბრალებდა და ჰოლოკოსტის შემდეგაც სწამდა იმის, რომ ებრაელთა მომავალი კვლავაც ევროპაში იყო საძებნი. თუმცა ჰერცლისთვის უფრო დიდ თავსატეხს ბრიტანეთსა და აშშ-ში მცხოვრები ებრაული ელიტა წარმოადგენდა. ეს უკანასკნელი ჰერცლს ეჭვის თვალით უყურებდა, რადგან მათთვის სიონიზმი ადგილობრივ საზოგადოებებთან დამთბარ ურთიერთობებს საფრთხეს უქადდა (განსხვავებით კონტინენტური ევროპისგან, ბრიტანეთსა და აშშ-ში უკვე მეორე მსოფლიო ომამდეც ანტი-სემიტური განწყობები, ადრინდელ ხანასთან შედარებით, ბევრად შერბილებული იყო). პაპეს აზრით, სიონიზმი თავის აღმასვლას მხოლოდ ჰერცლის სიკვდილის შემდეგ იწყებს, როდესაც ახალმა ლიდერებმა, რომლებიც ბრიტანეთში გადასახლდნენ, ლონდონთან ერთგვარი კავშირები გააბეს საკუთარი სამომავლო გეგმების განსახორციელებლად.
სიონიზმს კრიტიკოსები მესამე ბანაკშიც გაუჩნდა. ულტრა-ორთოდოქსი ებრაელები, რომელთაგან უმეტესობა დღეს უკვე თანამედროვე ისრაელის სახელმწიფოს პოლიტიკური შემადგენელია, სიონიზმს ღმერთის ნების უგულებელყოფაში ადანაშაულებდნენ. მათი აზრით, ებრაელთა დევნილობა თუ წმინდა მიწიდან მათი განდევნა მესიის მოსვლამდე უნდა გაგრძელებულიყო, ხოლო ღვთის რჩეული ერის პალესტინის მიწაზე დროზეადრე დაბრუნება ღმერთის ნებაში ჩარევად აღიქმებოდა. ულტრა-ორთოდოქსების აზრით, ებრაელებს ღვთის სიტყვამდე, მის მოწოდებამდე უნდა მოეცადათ, მათ ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ უფლება პალესტინაში მასობრივი დასახლებების მოწყობის.
თუმცა საგულისხმოა, რომ სიონიზმს მხარდამჭერები მოწინავე რაბინთა შორისაც აღმოაჩნდა. ისრაელელი ისტორიკოსები მათ „რელიგიური სიონიზმის მამებს“ უწოდებენ. რაბინთა ეს ნაწილი ებრაელებს არა მხოლოდ ევროპის დატოვებისკენ მოუწოდებდა, არამედ ამტკიცებდნენ, რომ უკან დაბრუნება რელიგიური მოვალეობა იყო. გამოდის, რომ რაბინების ამ ჯგუფმა პალესტინაში დაბრუნება კვლავაც რელიგიური ელფერით შემოსა. მათი აზრით, ებრაელთა წმინდა მიწაზე დასახლება არათუ ღმერთის ნებას ეწინააღმდეგებოდა, არამედ წინასწარმეტყველთა განჭვრეტილის აღსრულება იყო. ამგვარად, პალესტინაში წასვლა, იქ ახალი დასახლებების მოწყობა და მიწის დამუშავება გავლენიანი რაბინების გარკვეული ნაწილის მიერ რელიგიურ მოვალეობად შეირაცხა.
სიონიზმის მხარდამჭერთაგან ზოგიერთისთვის პალესტინაში დაბრუნებისთვის რელიგიური სარჩულის გამოძებნა მიუღებელი იყო. მათი აზრით, მხოლოდ პალესტინის კოლონიზაცია კი არ კმაროდა, არამედ ე. წ. „ახალი ებრაელის“ გამოგონება იყო საჭირო. „ახალი ებრაელის“ ხატი უნდა დაპირისპირებოდა ევროპაში მცხოვრებ ორთოდოქსი ებრაელის წარმოდგენას. თუკი უკანასკნელი თავის დისკრიმინირებულ და დევნილ მდგომარეობას ეგუებოდა, პირველი უნდა ქცეულიყო ევროპელ ებრაელად (ანუ ევროპულ ყაიდაზე მცხოვრებ ებრაელად), რომელიც დატოვებდა კონტინენტს და პალესტინაზე ახალ სახელმწიფოს დააფუძნებდა. ჰერცლი სწორედ ასეთ „ახალ ებრაელს“ აღწერს თავის ერთ-ერთ ნოველაში (Altnueland), რომელიც ერთ გერმანელ ტურისტზე გვიყვება. პალესტინაში წასვლამდე გერმანელი ტურისტი ქუჩაში ორთოდოქს ებრაელ მოწყალების მთხოვნელს გადააწყდება. პალესტინაში ჩასვლის შემდეგ ტურისტი იმავე ებრაელს ქუჩაში კიდევ ერთხელ დაინახავს, თუმცა ის – ახლა უკვე წმინდა მიწაზე დაფუძნებული – განათლებული, მდიდარი, სეკულარიზებული და ცხოვრებით კმაყოფილია.
ყურადსაღებია ისიც, რომ უკვე მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოდან სიონისტებმა წმინდა წერილის ტრადიციული განმარტებების გადახედვა დაიწყეს. კერძოდ, ისინი ბიბლიას კითხულობდნენ იმ ხალხის ისტორიად, რომელიც პალესტინის მიწაზე გაჩდა და ქანაანის უღელქვეშ მოექცა. სწორედ ამიტომ, მათ ეგვიპტეს შეაფარეს თავი მანამ, სანამ წმინდა მიწა კვლავ არ გაათავისუფლეს და დაისაკუთრეს. როგორც პაპე წერს, ამისგან განსხვავებით, ტრადიციული განმარტება უფრო მეტად აბრაამზე და მის ოჯახზე იყო ორიენტირებული. აბრაამი კი მონოთეისტური ღმერთის აღმომჩენი გახლდათ და არა ნაციისა და სახელმწიფოს ფუძემდებელი. ამისგან განსხვავებით, სიონისტები ბიბლიას მხოლოდ მიზნისათვის მისაღწევ საშუალებად განიხილავდნენ და არა თავისთავადი ღირებულების მქონე რაიმედ. თვით ჰერცლიც კი, ებრაულ სახელმწიფოში მცხოვრებ პიროვნებას სეკულარულ, ევროპულ ყაიდაზე მცხოვრებ მოქალაქედ განიხილავდა, ვიდრე რელიგიურ რიტუალებსა და არქაულ თარგს დაქვემდებარებულ თემის წევრად.
სიონიზმის პირველი ტალღის შემდეგ, 1904 წლიდან აქტიურდება სიონიზმის ქრისტიანული ფრთაც ბრიტანეთსა და კონტინენტზე. თეოლოგები, რომლებიც ბიბლიას სწავლობდნენ, არქეოლოგები, რომლებიც წმინდა მიწაზე გათხრებს უძღვებოდნენ, ერთხმად თანხმდებოდნენ, რომ ებრაელების პალესტინაში დაბრუნება ღვთიური ნების აღსრულება იყო, კერძოდ, მესიის მეორედ მოსვლისა და აპოკალიფსის ხანის მომასწავებელი. თუმცა, ცხადია, ამ რელიგიური ელფერით გაჟღენთილ თხრობას ზურგს ძვალსა და რბილში კარგად გაჯენილი ანტი-სემიტიზმი უმაგრებდა. ქრისტიანული სიონიზმის ქვაკუთხედი ებრაელთა გარეშე წარმოდგენილი ევროპა იყო. ერთი მხრივ, წმინდა მიწაზე ებრაელთა დაბრუნებით დიდი ხნის გადაუწყვეტელი პრობლემაც მოგვარდებოდა და ღმერთის ნება-სურვილიც აღსრულდებოდა.
მაშასადამე ბიბლია, როგორც ერთი (სიონისტები), ისე მეორე მხრიდან (ქრისტიანული სიონიზმი) საფუძვლად დაედო ებრაელთა ახალშენების დაფუძნების გეგმას. ევროპულ ინტელექტუალურ წრეებში გამყარდა მოსაზრება, რომ თანამედროვე ებრაელები რომაელების მიერ წმინდა მიწიდან გამოძევებული ხალხია, ხოლო პალესტინის ტერიტორია სწორედ ის გახლავთ, რასაც აბრაამს ღმერთი დაპირდა. თუმცა ამ ბიბლიური მანტრების გამეორება საკმარისი არ იყო და აქტიურ მოქმედებაზე გადასვლა გახლდათ საჭირო. რაც მთავარია, კოლონიზაციას ზურგს ქრისტიანული წარმოდგენის ებრაულ სცენარზე დამთხვევა უწყობდა ხელს. ცხადია, კოლონიზატორთაგან ზოგიერთნი თავისი გეგმების გასამართლებლად ბიბლიის გარდა სხვა წყაროებსაც მიმართავდნენ, თუმცა იქნებოდა ეს რელიგიური, სოციალისტური, თუ განმანათლებლური მოტივი მიზანი მაინც ერთი იყო, კერძოდ, პალესტინელების შევიწროება და ებრაული ახალშენების დაფუძნება: „ადგილობრივები კი ამ საქმისთვის დაბრკოლებად, უცხოებად და მტრებად მიიჩნეოდნენ, მიუხედავად იმისა, თუ ვინ იყვნენ ისინი, ან რა ამოძრავებდათ მათ“.
პალესტინილების და ებრაელების პირველი მასშტაბური გადაკვეთა სწორედ ამ მასიური კოლონიზაციის პერიოდში იწყება. ებრაელები, რომლებიც უცხო ქვეყანაში პირველად მოხვდნენ, იძულებულნი გახდნენ პალესტინელების მეშვეობით მიეღოთ სარჩო-საბადებელი და სამუშაო, მნიშვნელობა არ ჰქონდა ქალაქად მიდიოდნენ თუ ძველ კოლონიებში, მათ მაინც პალესტინელების მხარდამხარ უწევდათ უცხო გარემოში გადარჩენა. სწორედ ამიტომ, თვით ყველაზე უფრო დაუკვირვებელი ახალმოსახლეც ხვდებოდა იმას, რომ წმინდა მიწა პირწმინდად არაბული ქვეყანა იყო, თავისი წეს-ჩვეულებებით, თუ ცხოვრების ყაიდით. კოლონიზატორები თავიანთ მოგონებებში სწორედ ადგილობრივი მოსახლეობისგან გაუცხოებას უსვამენ ხაზს და წერენ, რომ არაბები მათგან უფრო მეტად განსხვავდებოდნენ, ვიდრე პოლონელი, ან რუსი გლეხები: „ჩვენ არავითარი საერთო გვაქვს იმ ხალხის უმეტესობასთან, ვინც აქ ცხოვრობს“. მეტიც, მათ ისიც უკვირდათ, რომ პალესტინის მიწაზე ხალხი დახვდათ, რადგან როგორც ამბობდნენ, ტერიტორია ცარიელი იყო: „შემზარა იმის აღმოჩენამ, რომ ჰადერაში (1882 წელს აშენებული ერთ-ერთი პირველი სიონისტური კოლონია) სახლების ნაწილი არაბების მიერ იყო დაკავებული“, სხვა ახალმოსახლე კი პოლონეთში გაგზავნილ წერილში ამბობდა, თუ როგორ გააკვირვა თავიანთ კოლონიაში არაბი კაცების, ქალების და ბავშვების გამოჩენამ.
გარდა პალესტინის მიწის კოლონიზაციის ბიბლიური თხრობით გამართლებისა, სიონისტებმა სოციალისტური თეორია მოიმარჯვეს. ებრაული თემის ოქროს ხანას, როგორც ისინი განმარტავდნენ, კოლექტივისტური, ეგალიტარიანული ტიპის ცხოვრება განაპირობებდა. კიბუცების დაარსებას სწორედ ეს ხედვა დაედო საფუძვლად. კიბუცების და კოლექტივიზმის იდეა ბევრ მემარცხენე განწყობების მქონე ახალგაზრდას იზიდავდა, თუმცა მათგან მხოლოდ მცირე თუ აცნობიერებდა, რომ კოლექტიური ცხოვრების ესოდენ სანუკვარი მოდელი დანგრეულ პალესტინურ სოფლებსა და განდევნილ ადგილობრივ მოსახლეობაზე იდგა (განსაკუთრებით 1948 წლიდან). სიონისტები ადგილობრივი მოსახლეობის განდევნას იმით ამართლებდნენ, რომ ახალშენების განლაგება ზუსტად ემთხვეოდა ბიბლიაში მოხსენიებულ ძველ ებრაულ დასახლებებს, შესაბამისად, კოლონიზაცია ოკუპაცია კი არა, მათი ხედვით, უფრო განთავისუფლება იყო. თუმცა, რაც უნდა პარადოქსული იყოს, ამ ერთი მხრივ უნივერსალისტურ იდეოლოგიაზე დაფუძნებულ წყურვილს კოლექტივისტური თემების შექმნისა, საფუძვლად მაინც რელიგიური მოტივები ედო, სხვა სიტყვებით, სოციალისტური და სეკულარული ელფერის მქონე კოლონიალისტურ პროექტს ზურგს ღვთიური ნების აღსრულება უმაგრებდა.
ინტერესს მოკლებული არ იქნება მოკლედ მაინც თუ შევეხებით ბიბლიის იმ მომენტებს, რომლებიც ღმერთის სახელით გენოციდს ამართლებენ. მაგალითად, ბიბლიაში მოთხრობილია ამბავი თუ როგორ ამოჟლიტა იესო ნავეს ძემ ამალეკები. პაპეს აზრით, დღეს ისრაელში (უმცირესობის სახით) არსებობს ფანატიკოსთა წრე, რომელიც პალესტინელებს ამალეკებთან აიგივებს. ამ ხაზის გაგრძელებად შეგვიძლია მივიჩნიოთ ისრაელის ერთ-ერთი ოფიციალური პირის განცხადება. აილეთ შაკედის აზრით, ისრაელის წინააღმდეგ შეიარაღებულ კონფლიქტში დაღუპული ყველა პალესტინელის ოჯახი უნდა ამოიჟლიტოს, რადგან ისინი წარმოადგენენ იმ ოჯახებს, რომლებმაც თავიანთ წიაღში გველები აღზარდეს. თუკი ასე არ მოიქცევიან, ეს ოჯახები მომავალშიც მსგავს გველებს შობენ. თუ თავდაპირველ ეტაპზე, 1882 წლიდან, ბიბლია კოლონიალიზმის გასამართლებლად გამოიყენებოდა, უკვე 1948 წლიდან ის წარმოადგენს წყაროს, რომელზე დაყრდნობითაც პალესტინელები ნახევრად ადამიანებად და ებრაელი ხალხის სამუდამო მტრებად არიან წარმოჩენილები. დასავლეთ ნაპირისა და ღაზას დაკავების შემდეგ, 1967 წლიდან, ებრაელთა რელიგიურ-ნაციონალური პარტია (MAFDAL), სახელმწიფოს თანხმობასაც არ ელოდებოდა და თვითნებურად ავიწროვებდა საზღვარზე მცხოვრებ პალესტინელებს. ცხადია, მათ ამ ქმედებებს ზურგს უმაგრებდა ისრაელის სახელმწიფო პოლიტიკა, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფო სამართალი ოკუპირებულ ტერიტორიებზე (პალესტინელთა დასახლების არეალზე) არ ვრცელდება. შედეგად, ადგილობრივების სახლებიდან გამოყრა, მათი მიწების გადაწვა ღვთიური განგების შესრულებად ითვლებოდა და არა ადამიანის უფლებების ხელყოფად. ბიბლიის ძალადობრივი განმარტება არა მხოლოდ საზღვრის მიღმა მყოფ პალესტინელებზე ვრცელდებოდა, არამედ შერეულ დასახლებებზეც.
როგორც პაპე აღნიშნავს, ებრაელები არა მხოლოდ ბიბლიას, არამედ იმ პერიოდის საჯარო, ავტორიტეტულ ფიგურებს მიმართავდნენ საკუთარი კოლონიალისტური მიზნების გასამართლებლად. მაგალითად, 1938 წელს, ისრაელის სახელმწიფოს ერთ-ერთმა დამაარსებელმა ბენ-გურიონმა ებრაელ ფილოსოფოსს, მარტინ ბუბერს მაჰათმა განდისთან გასაუბრება დაავალა. ცხადია, განდის სახელის საკუთარი მიზნებისთვის გამოყენება ხელსაყრელი იყო, რადგან ის არაძალადობრივი წინააღმდეგობის სიმბოლოს წარმოადგენდა. განდიმ თავისი სიტყვა ებრაელთა მიმართ სოლიდარობის გამოხატვით დაიწყო და განაცხადა, რომ ებრაელებს მრავალი ტანჯვისა და დევნის გადატანა მოუხდათ, მაგრამ მანვე დასძინა:
„ჩემი თანაგრძნობა სულაც არ მაბრმავებს, რომ სამართლიანი ვიყო. ებრაელთა მიერ სახლის ძებნის აზრი ჩემთვის გაუგებარია, თანაც ამ ძიების სანქციას ისინი ბიბლიაში ხედავენ (…). რატომ არ სურთ მათ, როგორც სხვა ყველა ხალხს დედამიწის ზურგზე, საკუთარ სახლად ის ქვეყანა ჩათვალონ, რომელშიც დაიბადნენ?“
განდიმ თავის ამ სიტყვაში სიონიზმის საფუძველი, მისი ფუნდამენტური ლოგიკა უარყო და თანაც ბრიტანელთა მხარდაჭერა, რომელიც, როგორც უკვე ზევით ვთქვით, სიონისტური მოძრაობის დაწყებამდეც დაახლოებით იმავე ხედვის გამტარი იყო, მას უფრო მეტად აუცხოებდა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნის სამომავლო პროექტისგან:
„პალესტინა ისევე ეკუთვნით არაბებს, როგორც ინგლისელებს ინგლისი, ან ფრანგებს საფრანგეთი. კაცობრიობის წინაშე დანაშაული იქნებოდა თუკი ამაყ არაბებს იქამდე დავამცრობდით, რომ ამ მიწის ნაწილი ან თუნდაც მთელი წილი ებრაელთა სახელმწიფოდ გამოგვეცხადებინა“.
ცხადია, განდის კარგად ესმოდა თუ რა შეიძლებოდა გამოეწვია პოლიტიკური მიზნებისთვის რელიგიის გამოყენებას, ის როგორც პოლიტიკური, ასევე ეთიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე, სიონისტურ პროექტს გამართლებას ვერ უძებნიდა. სწორედ ამიტომ, ბუბერის მიერ მიწერილ საპასუხო ტექსტს, რომელშიც ის სიონიზმის პოზიციებს იცავდა, მან აღარ უპასუხა.
აშკარაა, რომ სიონისტური პროექტი პალესტინის მიწას დევნილი ებრაელების თავშესაფრად კი არ განიხილავდა, არამედ – ბიბლიური თხრობის საფუძველზე – ახალი სახელმწიფოს დაფუძნების არეალად. თანაც, მომავალ სახელმწიფოში იმათი ადგილი აღარ რჩებოდა, ვინც აქ საუკუნეთა განმავლობაში ცხოვრობდნენ. თუმცა რაც უნდა ირონიულად გვეჩვენოს, უკვე 30-იანი წლებიდან „მეცნიერული“ მუშაობა იწყება იმ დასკვნის გამოსატანად, რომ პალესტინის მიწაზე ებრაულ თემს არსებობა არასოდეს შეუწყვიტავს. ამ დასკვნაში ეჭვი არც არავის შეაქვს, თუმცა აქ უფრო საგულისხმო ის მომენტია, რომ ამ მიწაზე მცხოვრები ებრაელები საკუთარ თავს არც ერის და ხალხის ნაწილად და არც ებრაული სახელმწიფოს წევრებად თვლიდნენ, ამ მოცემულობის დაფარვა კი სიონისტური მოძრაობის სამეცნიერო წამოწყებას ნამდვილად სურდა. თუმცა ასეთი ობიექტური „მეცნიერებითვე“ გამოირჩევიან, მაგალითად, ბრიტანეთის აკადემიური წრეები. ერთ-ერთმა გამორჩეულმა ბრიტანელმა ისტორიკოსმა სერ მარტინ გილბერტმა შეადგინა არაბულ-ისრაელური კონფლიქტის ატლასი, რომელიც კემბრიჯის უნივერსიტეტმა გამოსცა. ატლასში ისტორია ბიბლიური პერიოდიდან იწყება, რა დროსაც პალესტინის ტერიტორიაზე ებრაელთა სამეფო იყო, შემდეგ მოდის პალესტინა რომის ბატონობის ქვეშ, ჩნდებიან ჯვაროსნები, დაბოლოს, პალესტინა 1882 წლიდან. მაგრამ ამ ატლასში ვერაფერ არსებითს ვხვდებით ჯვაროსნებსა და სიონისტებს შორის არსებულ პერიოდზე, როდესაც პალესტინელებმა თანდათან საკუთარი ეროვნული იდენტობის ჩამოყალიბება და სახელმწიფოდ ქცევა დაიწყეს. არანაკლები „ობიექტურობით“ გამოირჩევიან ისრაელის საგანმანათლებლო უწყებების მიერ დადგენილი სახელმძღვანელოები, 2014 წელს ისრაელის განათლების მინისტრის მიერ სკოლებისთვის გაგზავნილ წერილში ვკითხულობთ: „ბიბლია მთელ იმ კულტურულ ინფრასტრუქტურას გვაძლევს, რითიც ამ მიწაზე ჩვენი უფლება გარანტირებულია“. ბიბლია ისრაელის სასკოლო განათლებაში განიხილება უტყუარ ისტორიულ წყაროდ, რომელშიც მოყოლილია ებრაელთა ისტორია მათ გამოსახლებამდე, პაპეს მტკიცებით ამას ემატება, ჰოლოკოსტის ისტორია და ბოლოს 1948 წელს ისრაელის სახელმწიფოს შექმნა: „ისტორიულად, რა თქმა უნდა, უაზრობაა ერთ კონტექსტში წარმოაჩინო ის, რაც აღწერილია ბიბლიაში, ის, რაც დაემართათ ებრაელებს ევროპაში და შემდეგ 1948 წელი, მაგრამ იდეოლოგიურად ეს სამი მომენტი ერთმანეთთან კავშირდება და ქმნის გარკვეულ ინდოქტრინაციას, რითიც ებრაელთა სახელმწიფოს შექმნა ჩვენს დროში უნდა გამართლდეს“.
სიონიზმი არ არის კოლონიალიზმი
უკვე ბევრჯერ აღვნიშნეთ, რომ პალესტინის კოლონიზაციას თან სდევდა რამდენიმე წინარესჯა, რომ პალესტინა გაუდაბურებული, მიტოვებული მიწაა, რომელიც თავის ძველ-ახალ ბინადარს ელოდება. 1882 წლიდან, როდესაც პალესტინას სიონისტთა პირველი ტალღა ეწვია ეს წარმოდგენა ნელ-ნელა შეიცვალა. მაგალითად, ორგანიზაციის ერთ-ერთი წევრი თავის კოლეგებს ასეთ რამეს სწერს: „პატარძალი მშვენიერია, მაგრამ სხვა კაცზეა დაქორწინებული“. ერთი სიტყვით, იქ ჩასულ სიონისტებს დახვდნენ ადგილობრივები, რომელთა საკითხიც უნდა ადრე თუ გვიან უნდა გადაწყვეტილიყო. რადგან სიონიზმი კოლონიალიზმის ისეთი სახეობა გახლავთ, რომელიც გარკვეულ მიწაზე არა მხოლოდ დასახლებას, არამედ ახალ ტერიტორიაზე სახელმწიფოს დაფუძნებას გულისხმობს, აუცილებელი შეიქნა, რომ იდეოლოგიურ თხრობაში პალესტინელებს ყოველგვარი უფლება ჩამორთმეოდათ ამ მიწაზე. კოლონიალიზმის ასეთსავე სახეს ვხვდებით ამერიკის, ავსტრალიის, ახალი ზელანდიის შემთხვევაში, როდესაც ჩასულები ადგილობრივებს თავიანთ მიწაზე ცხოვრების უფლებას ართმევენ და მათ რეზერვაციებში კეტავენ. კოლონიალიზმის უფრო გავრცელებული სახეობა ადგილობრივი მოსახლეობის ექსპლოატაციას, ჩაგვრას და მათგან გარკვეული სარგებლის მიღებას მოელის, იმავე ითქმის მიწაზეც, რადგან ეს უკანასკნელი მხოლოდ შემოსავლის დროებითი წყაროა, ხოლო რესურსების სრულად ამოქაჩვის შემდეგ მოსახლეობაც და მიწაც უინტერესო ხდება. მაგრამ სიონისტების შემთხვევაში პალესტინის მიწა არა მხოლოდ დროებით თავშესაფრად, ან უბრალოდ ახალ სახლად, არამედ სამშობლოდ აღიქმებოდა, რაც გარკვეულ მორალურ, პოლიტიკურ და რელიგიურ უფლებამოსილებას და გამართლებას მოითხოვდა. ეს კი პირდაპირ არის დაკავშირებული ადგილობრივების დეჰუმანიზაციასთან. იმისათვის, რომ საკუთარი ქმედებები, გენოციდი ან ეთნიკური წმენდა გაამართლო, საჭიროა ადგილობრივების ნახევარად ველურების სახით წარმოჩენა, რომელთა განადგურების შემთხვევაში პასუხისმგებლობა არ გეკისრება. ამ მიდგომას ნათელს ჰფენენ ის ისტორიები, რომლებიც ამერიკის, ავსტრალიის და ახალი ზელანდიის კოლონიზაციას მოჰყვა. ადგილობრივ მოსახლეობას ხოცავდნენ, დევნიდნენ, რეზერვაციებში კეტავდნენ, ქრისტიანობაზე მოქცევას აიძულებდნენ, სამხრეთ ამერიკის შემთხვევაში კოლონიალისტური პროექტი აპარტეიდში გადაიზარდა. სწორედ ამიტომ, სიონიზმი უფრო ფართო კონტექსტშია გასააზრებელი, როგორც ზოგადად კოლონიალიზმის ისტორიის ერთ-ერთი შემადგენელი. როგორც წესი სიონიზმზე საუბრისას პარალელი არ კეთდება ხოლმე იმ გამოცდილებებთან, რომლებიც არც თუ ისე შორს არიან პალესტინის მიწაზე დატრიალებულ ამბებთან. ამას თავისი მიზეზი აქვს, თუკი პალესტინას გაუდაბურებულ, დაუსახლებელ ადგილად წარმოაჩენ, მაშინ, ცხადია, კოლონიალიზმზე საუბარს ყოველგვარი საყრდენი ეცლება, მაგრამ ამ მითის გაქარწყლება თვით ებრაული თხრობიდან გამომდინარეც მარტივია. თუკი ამ ტერიტორიაზე არავინ ცხოვრობდა, მაშინ რით იხსნება ჩივილი იმის შესახებ, რომ იქ ჩასულ კოლონიალისტებს ანტი-სემიტურად განწყობილი ადგილობრივი მოსახლეობა დახვდა?
გარდა იმისა, რომ ანტი-სემიტიზმი, როგორც ასეთი, იმ პერიოდში უმეტესწილად ევროპული ფენომენი იყო, თვით მოახალშენეების ჩანაწერებიდანაც ვიგებთ, რომ, თავდაპირველად, პირველი ტალღისას, ადგილობრივი მოსახლეობა ებრაელებს კეთილგანწყობით შეხვდა. ისინი ჩამოსულებს საკუთარ თავშესაფრებს უზიარებდნენ და მიწის დამუშავებას ასწავლიდნენ. პალესტინელებში აგრესია მხოლოდ მაშინ ჩნდება, როდესაც ებრაელთა განზრახვა გაცხადდა. ისტორიიდან აშკარაა, რომ კოლონიზატორსა და კოლონიალიზებულს შორის ანტაგონიზმი ბუნებრივი და გასაგები მოვლენაა. რატომ უნდა იყოს ის განსხვავებული პალესტინისა და ისრაელის სახელმწიფოს შემთხვევაში?
მეტიც, როდესაც პირველ ტალღაში მოყოლილ ჩამოსულებს პალესტინელები მხარდამხარ შრომას სთავაზობდნენ და უცხო გარემოში ყოფნის წნეხს უმსუბუქებდნენ, ებრაულმა ელიტამ გადაწყვიტა პალესტინური სამუშაო ძალის ქვეყნის შრომითი ბაზრიდან განდევნა, ამას გარდა იმ ებრაელების სანქცირებაც დაიწყეს, ვინც ჯერ კიდევ პალესტინელებთან თანამშრომლობდნენ. დავიდ ბენ-გურიონი პალესტინურ სამუშაო ძალას ერთგვარ ჭირს ადარებდა, რომლისგან განკურნებაც მხოლოდ ებრაულ სამუშაო ძალას შეეძლო, ეს უკანასკნელი იყო ერთგვარი ჯანსაღი სისხლი, რომელიც ახლად აღმოცენებულ ნაციას სიკვდილისა და ხრწნისაგან დაიცავდა. ბენ-გურიონის თქმით არაბები მას იმ ძველ ებრაულ ამბავს აგონებდნენ, როცა ერთმა სულელმა კაცმა მკვდარი ლომი მოასულიერა, რომელმაც შემდეგ მკურნალი გადასანსლა.
რა თქმა უნდა, ებრაელების გეგმა თავიდანვე დახურული დასახლებების შექმნა იყო, მათ სულაც არ სურდათ უცხოტომელ არაბებთან საერთოს ქონა, მაგრამ სინამდვილე განსხვავებულ მოთხოვნებს აყენებდა. ებრაელებს პალესტინელებთან ეკონომიკური ურთიერთობის გარეშე არ შეეძლოთ თავის გადარჩენა, სიონისტ ლიდერთა დიდი ძალისხმევის მიუხედავად, საჭიროების მიხედვით, მაინც გრძელდებოდა არაბულ-ებრაული სამეურნეო საქმიანობა. მეურნეობის ასეთ შერეულ მოდელს ბოლო იმ პერიოდიდან ეღება, როდესაც სიონიზმი სულ უფრო აგრესიულ სახეს იღებს და უკვე პალესტინური ელიტები ხვდებიან კოლონიზატორთა წინააღმდეგ დარაზმვის მნიშვნელობას. პალესტინური წინააღმდეგობის მოძრაობა მუსლიმურ-ქრისტიანულ თემებში იწყება პალესტინის რამდენიმე პატარა ქალაქში, მათი პრინციპები, ძირითადად, მოდერნული და სეკულარული იყო, რასაც ზოგადად პან-არაბისტული განწყობები ერთვოდა თან. პან-არაბული განწყობები, როგორც უკვე აღინიშნა, ებრაელების აქ მოსვლამდეც მძლავრი იყო. ოტომანთა იმპერიაში მცხოვრებ არაბებს გაერთიანებული არაბული სახელმწიფოს შექმნა სურდათ, თუმცა ფრანგებისა და ბრიტანელების რეგიონში მოსვლის შემდეგ, რადგან რეგიონი ორად გაიყო, ნაციონალისტურმა იდეებმა უფრო ადგილობრივი სახე მიიღეს. თავის მხრივ, პალესტინელები ამ პროცესებში აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ, თავდაპირველად, მათ პან-არაბული სამყარო დამასკოს გარშემო წარმოედგინათ, რომლის ერთ-ერთი ნაწილი თვით პალესტინაც იქნებოდა. თუმცა ბრიტანელების გამოჩენის შემდეგ უმეტესობა უკვე დამოუკიდებელი პალესტინის შექმნის იდეას უჭერდა მხარს. ყოველ შემთხვევაში, პალესტინელებს სურვილი არ ჰქონიათ ებრაელებთან ერთად ახალი სახელმწიფო აეშენებინათ, ისინი ყოველთვის არაბული სამყაროს ნაწილად თვლიდნენ თავს. მიუხედავად სურვილისა, პალესტინელები პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ დაეთანხმნენ მოცემულობას, ოღონდ იმ პირობით, რომ პალესტინის მიწაზე ახალი მოსახლეების ჩამოსვლა შეწყდებოდა. 1919 წელს პალესტინის ეროვნულ კონფერენციაზე ადგილობრივი პოლიტიკური ელიტა დათანხმდა იმაზე, რომ სახელმწიფო წარმომადგენლობაში ებრაელებს თანაბარი წილი ჰქონოდათ. შეთანხმება 1928 წელს უნდა შესულიყო ძალაში. როგორც პაპე წერს, თავდაპირველად, სიონისტებისთვის ეს მისაღები წინადადება იყო, რადგან მათ არ ეგონათ თუ ეს დათმობა მართლა რეალური გახლდათ, თუმცა საპირისპიროში დარწმუნების შემდეგ, მათ უარი თქვეს პალესტინელთა წინადადებაზე, რადგან ეს არ შედიოდა სიონისტების სამომავლო გეგმებში. შეთანხმების ჩაშლას უკვე 1929 წელს პალესტინელების აჯანყება და ორივე მხრიდან მსხვერპლი მოჰყვა. თუმცა მხოლოდ შეთანხმების ჩაშლა არ იყო ამ აჯანყების მიზეზი, ებრაელთა ეროვნულმა ფონდმა მიწების აგრესიული შესყიდვა და ადგილობრივების აყრა დაიწყო. პალესტინელებს თავიანთი ფერმებიდან ქალაქების ჯურღმულებისკენ მიერეკებოდნენ. 1930-იან წლებში სწორედ ამ მიზეზის გამო, ჰაიფას ჩრდილოეთ ნაწილში, სირიელმა მქადაგებელმა იზ ად-დინ ალ-ქასამმა მიმდევრების რეკრუტირება დაიწყო წმინდა ომის საწარმოებლად. ამის პარალელურად, 1930-იანებში ყალიბდება არაბთა უმაღლესი კომიტეტი, ინსტიტუციონალიზებული ორგანო, რომელიც ბრიტანეთის მთავრობასთან მოლაპარაკებებს იწყებს, თუმცა პალესტინელთა მოთხოვნები თვითგამორკვევის შესახებ უგულებელყოფილ იქნა. ამ პერიოდიდან მოყოლებული, ადგილობრივები ქმნიან ანტიკოლონიალისტურ მოძრაობას და სიონისტურ პროექტს ეგზისტენციალურ საფრთხედ აღიქვამენ.
მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ ბრიტანეთმა გაეროს მიმართა: ერთი მხრივ, პალესტინელებს სურდათ ბრიტანეთის მანდატის პალესტინის სახელმწიფოთი ჩანაცვლება, რომელიც ებრაულ დასახლებებს თანაბარ პოლიტიკურ უფლებებს მიანიჭებდა, მეორე ვერსია კი ტერიტორიის დანაწილებას და ორი სახელმწიფოს შექმნას გულისხმობდა. შვიდი თვის შემდეგ გაეროს გადაწყვეტილებით მეორე ვერსია შევიდა ძალაში.
ასე და ამგვარად, სიონისტური მოძრაობა, პაპეს აზრით, კოლონიალისტურია, რაც იმას ნიშნავს, რომ პალესტინელთა ეროვნული მოძრაობა ანტიკოლონიალისტურ ბრძოლად უნდა ჩავთვალოთ. 1945 წლიდან სიონიზმმა პალესტინის ტერიტორიაზე ნახევარი მილიონი ახალმოსახლე მოიზიდა, რა დროსაც ადგილზე სულ 2 მილიონი ადამიანი ცხოვრობდა. ადგილობრივი მოსახლეობის სურვილი არავის გაუთვალისწინებია და ახალმოსახლეებმა შეძლეს სახელმწიფოში სხვა, დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნა, ააგეს ყველა საჭირო ინფრასტრუქტურა, თუმცა მიწის მხოლოდ 7 პროცენტის შესყიდვა მოახერხეს, რაც საკმარისი არ იყო და მთელ რიგ პრობლემებს წარმოშობდა. ამ მდგომარეობაზე პასუხი ისეთი იყო, როგორიც სხვა კოლონიალისტურ პროექტებს ახასიათებთ: ადგილობრივების განადგურება და დეჰუმანიზაცია. 7 პროცენტიანი ზღვარის გადალახვა შესაძლებელი ძალისმიერმა მეთოდებმა გახადეს. პაპეს აზრით, ეს პროცესი ჯერაც არ დასრულებულა, რადგან სიონისტური პროექტი პალესტინის მიწის სრულად ათვისებას და დემოგრაფიულ ჰომოგენიზაციას გულისხმობს, სწორედ ამიტომ, ისრაელი კვლავაც იკავებს ახალ ტერიტორიებს, ქმნის ახალ დასახლებებს და იქიდან აძევებს ადგილობრივ მოსახლეობას. ლოგიკურია, რომ ადგილობრივების მიმართ არაადამიანური მოპყრობა, მათი გაძევება იქამდე გაგრძელდება, სანამ ისრაელის სახელმწიფო თავის საწადელს ბოლომდე არ მიაღწევს: პალესტინის მიწა ათვისებული უნდა იყოს სრულად და იქ არ უნდა დარჩეს არც ერთი ის ადამიანი, რომელიც ისრაელის სახელმწიფო ინტერესებს ეწინააღმდეგება.
პალესტინელებმა 1948 წელს თავიანთი სამშობლო მოხალისეობრივად დატოვეს
ისრაელის სახელმწიფოს ოფიციალური ვერსიით, პალესტინელებმა სხვა არაბული სახელმწიფოების წაქეზებით თავიანთი სამშობლო მოხალისეობრივად დატოვეს, ისინი იმედოვნებდნენ, რომ ისრაელში არაბთა კოალიციის შეჭრის შემდეგ, თავიანთ მიწას კვლავ დაუბრუნდებოდნენ, მიწას, რომელიც ებრაელთაგან არაბების მიერ გათავისუფლდებოდა.
თუმცა, როგორც პაპე წერს, ისტორიის ამგვარი რევიზიის მიუხედავად, მაინც შესაძლებელია ამ მითის მიღმა, მთელი რიგი ფაქტების მოხელთებით, სინამდვილის რეკონსტრუქცია. სიონისტთა იდეოლოგები თავიანთი პროექტის მიზნად, როგორც უკვე ითქვა, პალესტინელთა მიწის ადგილობრივი მოსახლეობისგან გაწმენდას ისახავდნენ. თვით სიონისტი ისტორიკოსებიც კი, მაგალითად, ანიტა შაპირა, აღიარებენ, რომ მსჯელობა მხოლოდ იმის შესახებ მიდიოდა თუ როგორ უნდა მომხდარიყო პალესტინელების განსახლება – იძულებით, თუ დაყოლიებით.
ბერლ კაცნელსონი1930-იან წლებში სიონისტთა ყველაზე გავლენიანი იდეოლოგი იყო, ერთ-ერთი გამოსვლისას, სიონისტთა მეოცე ყრილობაზე, ის საგულისხმო რამეს ამბობს:
„ჩემი სინდისი სუფთაა. შორეული მეზობელი ახლობელ მტერს სჯობს. აქედან წასვლით არც ისინი წააგებენ და, ცხადია, არც ჩვენ. ეს პოლიტიკური რეფორმაა, რომელიც ორივე მხარეს არგებს. დიდი ხნის განმავლობაში დავრწმუნდი, რომ ეს საუკეთესო გადაწყვეტაა … და ეს ერთ დღეს აუცილებლად უნდა მოხდეს“.
კაცნელსონი იმედგაცრუებული დარჩა, როდესაც გაიგო, რომ ბრიტანელები პალესტინელთა გადაადგილებას თვით პალესტინის მიწის სხვა ნაწილზე აპირებდნენ, მისი წარმოდგენით, ადგილობრივებს მომავალი მხოლოდ სირიაში ან ერაყში ჰქონდათ. სიონისტ ლიდერთა წარმოდგენით, ბრიტანელები დაარწმუნებდნენ პალესტინელებს, რომ ტერიტორია დაეტოვებინათ. პალესტინელთა გადასახლებას ბენ-გურიონიც უჭერდა მხარს, 1937 წელს თავის შვილისადმი მიწერილ წერილში, ის ადასტურებდა, რომ გაშინაგანებული ჰქონდა პალესტინელთა ძალით გადასახლების აუცილებლობა. იმავე წელს, საჯარო გამოსვლაში, ის იმავეს ადასტურებდა და ამბობდა, რომ ამ მიწიდან პალესტინელთა ძალით გაყრა, ებრაელებს თავისუფალ სამშობლოში ეროვნულ კონსოლიდაციას მოუტანდა. ბენ-გურიონი ამტკიცებდა, რომ არაბთა ძალადობრივ გასახლებაში იმორალური არაფერი იყო და ამ ქმედების გარეშე მთელი რიგი არეალების ათვისება საკმაოდ რთული გახდებოდა. ბენ-გურიონს არაბთა დაყოლიებით გასახლებაც შესაძლებლად მიაჩნდა, რადგან, როგორც ის ფიქრობდა, არაბული სამყაროთი გარემოცული პალესტინელები, მარტივად იპოვიდნენ თავშესაფარს რომელიმე მეზობელ ქვეყანაში, განსაკუთრებით, სირიაში. ის თუ როგორ უნდა აღსრულებულიყო მეზობელ ქვეყნებში არაბების გადაყვანა, კაცნელსონის ერთ-ერთ გამოსვლაშია გაცხადებული:
„თუკი გასახლება თითოეულ არაბს ან თითოეულ სოფელს უნდა შევუთანხმოთ, მაშინ ამ პრობლემას ვერასოდეს გადავჭრით. ცხადია, ჩვენ მუდმივად გადაგვყავს არაბები ინდივიდუალურად, მაგრამ საკითხი ეხება მასშტაბური ჯგუფების გასახლებას, რაც არაბულ სახელმწიფოებთან უნდა შევათანხმოთ“.
თუნდაც გასახლების პროცესი ინდივიდუალური ყოფილიყო (რაც არ არის მართალი, განსაკუთრებით 1948 წლის შემდეგ), შედეგები მაინც დიდ მასშტაბებს აღწევს და მასიური ეთნიკური წმენდის სახე აქვს. გასახლების საკითხი ცოტა ხნით შეფერხდა მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში, მაგრამ კვლავ აქტუალური გახდა მას შემდეგ, რაც ბრიტანელებმა სამანდატო ტერიტორიის დატოვება გადაწყვიტეს (1947 წ.). 1948 წლიდან მოყოლებული ისრაელი საერთაშორისო ასპარეზზე საკუთარ ვერსიას ავრცელებდა, რომლის მიხედვითაც პალესტინელები თავიანთ სამშობლოს მოხალისეობრივად და სხვა არაბული ქვეყნების მოწოდების გამო ტოვებდნენ. უნდა ითქვას, რომ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ლტოლვილების საკითხით ე. წ. საერთაშორისო თანამეგობრობა არც დაინტერესებულა. ვითარება 1960-იანი წლებიდან იცვლება. როგორც ერთ-ერთი ცნობილი რეპორტიორის, შაი ჰაზკანის კვლევის შედეგად ცნობილი გახდა, კენედის ადმინისტრაცია ისრაელის მთავრობას მოუწოდებდა 1948 წელს გადასახლებული ლტოლვილები თავიანთ სამშობლოში დაებრუნებინა. სინამდვილეში, მსგავსი რამ 1949 წელსაც მოხდა, მაგრამ ცივი ომის ინტენსივობის გაზრდამ, ლტოლვილების საკითხი მეორე პლანზე გადაიტანა. ერთი სიტყვით, გაეროს ტრიბუნაზე ლტოლვილების საკითხის შესახებ მსჯელობა 1961 წლიდან იწყება, ეს კი ბენ-გურიონისთვის გარკვეული სიგნალი იყო. ისრაელის იმჟამინდელმა პრემიერმა საკუთარი პოზიციის დასაცავად მკვლევართა ჯგუფი მონახა, რომელთაც მოხალისეობრივი გასახლების შესახებ ვერსია ისტორიული ფაქტებით უნდა დაედასტურებინათ. კვლევა ახალგაზრდა მკვლევარს, რონი გაბაის მიანდეს. მთელს ამ ამბავში საინტერესო ის არის, რომ გაბაის კვლევის შედეგები, რომლებიც ფაქტების ობიექტურ მიმოხილვას ეყრდნობოდა და ბენ-გურიონისთვის არასასურველ სურათს ხატავდა, საგარეო საქმეთა სამინისტროში გაყალბდა. გაბაის კვლევაში (სამინისტროს ვერსიით) პალესტინელთა გასახლების მთავარი მიზეზი არაბული ქვეყნების მოწოდება იყო, არადა მკვლევარის სადოქტორო თეზისში სწორედ ამის საპირისპირო ეწერა. თვითონ გაბაი იხსენებდა, რომ სამინისტროში გაგზავნილი წერილის და მისი სადისერტაციო ნაშრომის შინაარსი ერთმანეთს ემთხვეოდა. მკვლევარი იმავეს იმეორებს ჰაზკანთან ინტერვიუშიც, თუმცა მან დღემდე არ იცის, ვინ შეცვალა დასკვნა. ცხადია, ბენ-გურიონი გაბაის კვლევით ბედნიერი ვერ იქნებოდა, ამიტომ პრობლემის გადაჭრა შემდეგ უკვე მოსადის ექსპერტს, ური ლუბრანის დაევალა. 1962 წელს ბენ-გურიონს ის ვერსია ეჭირა ხელში, რაც მას აწყობდა.
მიუხედავად გაბაის კვლევის თაროზე შემოდებისა, ის მაინც ხდება თვით პაპესა და ასევე კიდევ ერთი ცნობილი ისტორიკოსის, ბენი მორისის ყურადღების არეალში. ორივე მათგანი იმეორებს გაბაის კვლევის მთავარ თეზისს, რომ პალესტინელებმა 1948 წლის შემდეგ თავიანთი მიწა დატოვეს იძულების, დაშინების და ძალადობის გამო. შესაძლოა, „პალესტინელ ლტოლვილთა პრობლემის დაბადების“ თარიღად 1948 წლის 15 მაისი იყოს მიჩნეული, მაგრამ ასიათასობით პალესტინელმა თავისი სამშობლო უკვე იქამდე დატოვა. პაპეს აზრით, 1948 წლის ომი სწორედ ისრაელის მიერ იყო ინიცირებული, რადგან იძულებით გასახლების პროცესი გაემართლებინა და ეთნიკური წმენდის საბაბი მოეპოვებინა.
ავტორის აზრით, პროპაგანდა პალესტინელთა იძულებით გასახლების სამ ძირითად მიზეზს გამოყოფს. პირველის მიხედვით, პალესტინელებზე ძალადობა თვით მათივე ბრალია, რადგან მათ არ მიიღეს 1947 წელს ორი სახელმწიფოს შესახებ გაეროს გეგმა. სწორედ ამიტომ, ეთნიკური წმენდა ერთგვარი დასჯა იყო და არა სიონისტთა გეგმის ნაწილი. მეორე ვერსიის მიხედვით, ისრაელი სახელმწიფოს დაფუძნების პირველ წლებში, გოლიათთან მებრძოლ დავითს ჰგავდა. მიუხედავად ისრაელის მშვიდობისმოყვარეობისა, მტრულად განწყობილმა არაბულმა სამყარომ მას ტოტალური ომი გამოუცხადა. სინამდვილეში, პალესტინელებს იმ პერიოდში თითქმის არ ჰქონდათ შეირაღებული წინააღმდეგობის საშუალება, ხოლო არაბული კოალიცია ებრაულ სამხედრო ძალასთან შედარებით უფრო სუსტი და მცირე იყო (ყოველშემთხვევაში, ომში გაგზავნილი სამხედრო ნაწილების შემადგენლობა და ტექნიკა). თანაც არაბული კოალიცია ისრაელს არა გაეროს გეგმის გამო, არამედ სიონისტთა იმ ოპერაციების საპასუხოდ დაუპირისპირდა, რომელმაც 1948 წლის მაისამდე, იერუსალიმთან ახლოს მრავალი პალესტინელის სიცოცხლე შეიწირა.
მესამე მითის მიხედვით, კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელის სახელმწიფოს სამშვიდობო მოლაპარაკებები სურდა, რაც არაბულმა კოალიციამ უარყო. გაეროს მიერ შექმნილ მოლაპარაკების პლატფორმაზე სწორედ ისრაელმა თქვა უარი, რადგან წარმომადგენლებს არ სურდათ განეხილათ ლტოლვილების დაბრუნების საკითხი, მეტიც, სიონისტებმა 1948 წლის სექტემბერში მოკლეს გაეროს ერთ-ერთი შუამავალი ფოლკ ბერნადოტი. პალესტინელთა შერიგების კომისიის (PCC) ძალისხმევით, გაეროში 1948 წელს მიიღეს რეზოლუცია 194, რომელიც ახალ სამშვიდობო გეგმას ეხებოდა. დოკუმენტი სამ რეკომენდაციას მოიცავდა: ხელახალი მოლაპარაკება პალესტინის დაყოფის შესახებ და ისეთი გეგმის დამტკიცება, რომელიც უკეთ მოერგება ამ მიწაზე არსებულ დემოგრაფიულ სინამდვილეს; ლტოლვილთა სრული და უპირობო დაბრუნება და იერუსალიმის ინტერნაციონალიზება.
ისრაელი მოლაპარაკებებს არც ამ რეზოლუციის შემდეგ განიხილავდა. ისტორიკოსი ავი შლეიმი თავის წიგნში – „რკინის კედელი“ – აჩვენებს, რომ ისინი, ვინც შეთანხმებაზე უარს ამბობდნენ არა პალესტინელები, არამედ ებრაელები იყვნენ: „ყველა ის მითი, რაც 1948 წელს ახლავს, ებრაული სახელმწიფოს ისეთ სურათს ქმნის, რომ თითქოს ისრაელი პალესტინელებს დახმარებას სთავაზობდა, მათ თავიანთ სამშობლოში დარჩენისაკენ და მშვიდობისაკენ მოუწოდებდა, მხოლოდ იმ პირობით, რომ „პარტნიორი“ სხვა მხარეს არ ეძებნათ. საპირისპიროს მტკიცების საუკეთესო გზა, 1946-სა და 1949 წლებს შორის მომხდარის სისტემატური აღწერაა“.
ბრიტანეთის პალესტინიდან გასვლის შემდეგ, ადგილობრივებს უჩნდებათ განცდა, რომ პროცესები მათ ქვეყანაშიც ისე წარიმართება, როგორც სხვა არაბულ მიწებზე მოხდა. სამანდატო ადმინისტრაციას ძალაუფლება ადგილობრივებისთვის უნდა გადაეცა, რომელიც საკუთარი სახელმწიფოს ბედს თვითონვე გადაწყვეტდა. თუმცა 1947 წლისთვის სიონისტები, როგორც დიპლომატიური, ისე სამხედრო თვალსაზრისით, უკეთ მოემზადნენ. დასაწყისში ძირითადი აქცენტი დიპლომატიაზე გაკეთდა. ებრაელები ჰოლოკოსტს იყენებდნენ იმის საბუთად, რომ მათსაკუთარი სახელმწიფო აქ და ახლა უნდა ჰქონოდათ და ბრიტანელებს ტერიტორიის სუვერენებად სწორედ ისინი უნდა დაედგინა, რომ სწორედ ამაზე იყო მათი ყოფნა-არყოფნა დამოკიდებული. ებრაელ ხალხს ჰოლოკოსტისთვის კომპენსაცია უნდა მიეღო, საკუთარ სახელმწიფოზე დიდი შვება კი არ არსებობდა. ამ თხრობის შედეგი 1947 წელს გაეროს მიერ მიღებული გეგმა იყო. კომიტეტის წევრები, რომლებიც ორი სახელმწიფოს შექმნის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებდნენ, ნაკლებად იყვნენ ინფორმირებულნი პალესტინელთა მხრიდან, მათთვის ძირითადი წყარო სიონისტური მოძრაობა იყო. სწორედ ამიტომ, ჯერ კიდევ ერთა ლიგის დროს ძალაში შესული გადაწყვეტილება ყველა ერის თვითგამორკვევის უფლების შესახებ, პალესტინელთა შემთხვევაში უხეშად დაირღვა. მათ არ მოექცნენ ისე, როგორც, მაგალითად, ერაყს და ეგვიპტეს. მეტიც, ამავე წელს ებრაელები განიხილავენ გეგმას, რომლის მიხედვითაც, პალესტინის 80 პროცენტი ისრაელად უნდა იქცეს, ხოლო დარჩენილი ოცი იორდანიის ნაწილად გარდაიქმნას. სიონისტები იორდანიის დაყოლიებას გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ცდილობდნენ. თუმცა, როგორც ცნობილია, გაერომ ორი სახელმწიფოს შექმნის შესახებ განაცხადა, რომელთაც, მათი აზრით, როგორც ეკონომიკურად, ისე პოლიტიკურადაც უნდა ეთანამშრომლათ. მეორე მხრივ, ორი სახელმწიფოს შექმნის ვერსია სიონისტების გეგმებშიც შედიოდა, ერთია ფურცელზე დადგენილი საზღვრები და შეთანხმება, მაგრამ მეორეა წინააღმდეგობრივი და ცვალებადი სინამდვილე. მთავარი მიღწეული იყო, ისრაელის საზღვრები დადგინდა, დანარჩენი უბრალოდ დროის და მოხერხების საკითხი გახლდათ. ამასობაში ისრაელის წინააღმდეგ, როგორც შიგნით (ანუ პალესტინაში), ისე მის გარეთ საპროტესტო ტალღა აგორდა. არაბული სამყაროს მოსახლეობა თავიანთ მთავრობებს ზომების მიღებას სთხოვდა, გაეროს გადაწყვეტილებას მცირე წინააღმდეგობა შეხვდა თვით პალესტინაშიც. ისრაელი ომისთვის ემზადებოდა და არც შემოჭრამ დაახანა, თუმცა ომამდე ისრაელმა შეძლო იორდანიასთან შეთანხმების მიღწევა. არაბულ ბლოკში ყველაზე უკეთ გაწვრთნილი ჯარით გამორჩეულ იორდანიას ისრაელი, ომში პასიურობის სანაცვლოდ, იმ ტერიტორიებს დაპირდა, რომელიც დღეს დასავლეთ ნაპირის სახელით არის ცნობილი. გარდა დიპლომატიური მუშაობისა, სიონისტების მთავრობამ გამოაცხადა სავალდებულო გაწვევა, დააწესა მაღალი გადასახადები, დაიწყო ინტენსიური სამხედრო წვრთნები და ინტელექტუალური რესურსის მოგროვება. ორ -დიპლომატიურ და სამხედრო – ფრონტზე მუშაობას ებრაელთათვის ხელი არ შეუშლია, კვლავაც ეფიქრათ ისრაელის სახელმწიფოში პალესტინელების ბედზე.
1948 წლის თებერვალ-მარტის პერიოდი ისრაელისთვის საკმაოდ რთული იყო. გაერო და აშშ-ს ოფიციოზი აცნობიერებს თავიანთი გეგმის ნაკლოვანებას, რომელმაც დაპირისპირება და სისხლისღვრა წარმოშვა. პალესტინელებს საკუთარი სახლებიდან ყრიდნენ, ორივე მხარე ერთმანეთს ფიზიკურად უსწორდებოდა და ხოცავდა. სწორედ ამიტომ, ჰარი ტრუმენმა გაეროს პალესტინის მიწაზე სამშვიდობო მისიის 5 წლის ვადით წარგზავნა შესთავაზა. ამ ვითარების გამო, „პირველად მოხდა, რომ ებრაული ლობი აშშ-ში მთავრობის პოზიციის შესაცვლელად გამოიყენეს“. მიუხედავად იმისა, რომ AIPAC იმ პერიოდში ჯერ არ არსებობდა, ამ ხერხმა გაჭრა და შტატები ისევ ორი სახელმწიფოს გეგმას დაუბრუნდა.
ორი სახელმწიფოს გეგმა მხარდაჭერილი, მიღებული და აღსრულებული იყო, თუმცა ბენ-გურიონს ეს არ აკმაყოფილებდა. მისი აზრით, ისრაელის სახელმწიფო, რომელიც მხოლოდ ებრაელთა 60 პროცენტისგან შედგებოდა, დიდხანს ვერ გასტანდა. ცხადია, მას არ განუცხადებია რა იყო მოსახლეობის ოპტიმალური პროპორცია, მაგრამ ირიბად ეს შემდეგს ნიშნავდა: „რაც უფრო ნაკლები პალესტინელია ებრაელთა სახელმწიფოში, უკეთესია“. თუმცა ამ „დოქტრინის“ განხორციელება ომამდე უფრო ადრე დაიწყო. მაშინ, როდესაც ბრიტანელები ჰაიფასკენ იხევდნენ და ტერიტორიას ტოვებდნენ, ებრაული გასამხედროებული დაჯგუფებები მათ მიჰყვებოდნენ და სოფლებს პალესტინელებისგან წმინდავდნენ. გეგმა D, რომელიც პალესტინელთა ეთნო წმენდას ისახავდა მიზნად, ასე გამოიყურებოდა:
„სოფლების დანგრევა (ცეცხლის წაკიდება, აფეთქება, დანაღმვა), განსაკუთრებით იმ ადგილების, რომლებიც რთულად სამართავია. სოფლების ალყა და მის შიგნით სამძებრო სამუშაოს დაწყება. წინააღმდეგობის შემთხვევაში, მათი შეიარაღებული ძალების სრული განადგურება და მოსახლეობის განდევდა სახელმწიფოს საზღვრებს მიღმა“.
შეიძლება გაჩნდეს კითხვა, როგორ შეძლო ისრაელის პატარა არმიამ ასეთი მასშტაბური ეთნიკური წმენდის მოწყობა? თანაც მაშინ, როდესაც ის არაბული კოალიციის შეიარაღებულ ძალებს ეომებოდა? პირველ რიგში, ურბანულ ცენტრებში წმენდა ომამდე დაიწყო. მეორე, სოფლურ დასახლებებს ძირითადად ისრაელი აკონტროლებდა და მესამე, არაბების არმია ძირითად სოფლური დასახლებების საზღვრების მისადგომებთან იყო და არა მათ შიგნით. ასეც რომ არ იყოს, ისრაელისა და არაბული კოალიციის შეტაკება მცირე ხანს გაგრძელდა და შეუძლებელია ამ ომს ეთნიკური წმენდისთვის ხელი შეეშალა.
სწორედ ამიტომ, „ახლანდელი გადმოსახედიდან, არ არსებობს რაიმე სხვა ვარიანტი გარდა იმისა, რომ პალესტინაში ისრაელის ქმედებები ომის დანაშაულად არ შევრაცხოთ. ნამდვილად, ეს კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი დანაშაული იყო. თუკი ვინმე ამ ფაქტს უგულებელყოფს, მაშინ ვერც ვერასდროს გაიგებს თუ რა იმალება პალესტინელთა მიმართ ისრაელის დამოკიდებულებაში და თუ რა არის პალესტინა, როგორც პოლიტიკური სისტემა და საზოგადოება“. იგივე განმეორდა 1967 წლის ომის დროსაც, რომელზეც შემდგომ ვიმსჯელებთ: 300,000 პალესტინელი იძულებული გახდა დაეტოვებინა საკუთარი სახლი, ხოლო შემდგომ, 2000 წლამდე, ამ სტატისტიკას, თანდათანობით, 250,000 ლტოლვილი შეემატა.
[1] Mfa.gov.il