ძალადობა ზუსტად იმ ხნისაა, რაც ცივილიზაცია. ის ხან ბუნებრივად და თანდაყოლილად გვეჩვენება, ხანაც გარედან თავსმოხვეულად. ძალადობის საკითხის გარშემო ტრიალებს რელიგიური, პოლიტიკური, ისტორიული ენა. რელიგიური თხრობა ყვება ღმერთების ძალადობაზე, მხოლოდ ერთეულებს თუ ჰყოფნით სიმამაცე წინააღმდეგობისთვის; პოლიტიკური თხრობა სუვერენის ძალადობას აკანონებს, ძალადობა წესრიგია, მასზე მიტანილი იერიში – ქაოსი; ისტორია ძალადობისგან თავისუფალ სივრცეს ვერ ხედავს, აბუნებრივებს მას, გვარწმუნებს, რომ ეს ჩვენი ხვედრია, ბედისწერის წინააღმდეგ წასვლა კი, ისტორიის დასასრულია!
მართლაც, განა შესაძლოა, ისტორიად წოდებულ დროში აღმოვაჩინოთ თუნდაც ძალადობისგან განწმენდილი წამი? ძალადობა არის ის, რაც ისტორიას აფუძნებს, ისტორიის ათვლის წერტილი ძალადობაა. რუსო წყევლიდა მას, ვინც მიწა პირველად შემოღობა და შენ-ჩემობა შემოიღო, ეს აქტი მან პირველ ისტორიულ ფაქტად მიიჩნია, მაგრამ თვით ეს დამაფუძნებელი ხდომილება, ძალადობით საზრდოობდა. თუმცა ძალადობა ასულდგმულებდა ცივილიზაციას, მისი სოციალური ძირების მიჩქმალვას ყველაზე მეტი მელანი შეალიეს. განაჩენი, ძალადობის გარდაუვალობა გახლდათ. ძალადობა, ისევე როგორც უთანასწორობა ბუნებრივია, სხვა შემთხვევაში მისგან აღარაფერი დარჩებოდა. ძალადობა და უთანასწორობა სამყაროში იმდენად თვალსაჩინოა, განა როგორ უნდა გაბედოს ამ უბადრუკმა, ერთობ შეზღუდულმა და თან ბუნების მეუფემ და განმკარგავმა „გონიერმა“ არსებამ, მას წინ აღუდგეს?
ადამიანის თავის თავთან დასაბრუნებელი გზა, მთელი ადამიანის ემანსიპაცია ხან ულმობელ ბედთან სტოიკური თავდახრა, ხან სამყაროს ყოველგვარი შინაარსისგან დაცარიელება და მისი შეუცნობლად გამოცხადება, ხან ერთობ ადამიანურის ბუნებაზე თავსმოხვევა და განვრცობა და ხანაც აბსტრაქციების გილიოტინაზე დაღვრილი სისხლის გამართლება იყო. ყველა მცდელობას, ან გარეგანი, ღვთიური ძალადობის მიღება, ან მისი არად ჩაგდება, ანაც მასზე შურისგების უნაყოფო წადილი ახლდა თან. და რასაც თვითონ ებრძოდა იმად გახდომით დაღლილმა, მან მზერა აბსტრაქციიდან კონკრეტულისკენ მიმართა, თავი ანება მოვლენისა თუ საგნის ბუნებაზე მსჯელობას და იდეებითა თუ იმედებით ნაყროვანმა, თავშესაფარი უსასოობასა და სამყაროს გარდაქმნაზე ხელის აღებაში ჰპოვა.
მიძინებული სიზმარში ხსნის სფინქსის გამოცანას, მაგრამ გაღვიძებულს, პასუხი კვლავ არ ახსოვს. გულმავიწყობას თავისი შედეგი აქვს და უთავბოლობით მობეზრებულს წვრილმანების უგულებელყოფა ძვირად უჯდება. სფინქსის გამოცანა ამოხსნილია, მაგრამ ის ახალ კითხვებს წარმოშობს. ძალადობა გაშიფრული და ნიღაბჩამოხსნილია, მაგრამ გონების ცბიერება ისტორიის, ანუ ნგრევის კასკადის გასახანგრძლივებლად, ნაირფერ ფანდებს მიმართავს. გონების ცბიერება მუდმივად იმარჯვებს მანამ, სანამ ადამიანი ისტორიის წანამძღვრის უტყვი მოწმეა. ისტორიის წანამძღვარი ძალადობაა.
საგულდაგულოდ დაგებული ხაფანგი პირდაბჩენილი ელის მას, ვისაც ამ წანამძღვრიდან გაღწევა სწადია. თუკი ბუნებითი სამართალი მის შემლახავზე ძალადობას თანდაყოლილი წესრიგის სახელით ამართლებს, პოზიტიური სამართალი ძალადობის გამართლებას სოციალურში პოულობს. თუკი საკუთრების ხელმყოფს ბუნებითი სამართალი ადამიანის თანდაყოლილი უფლების შელახვის გამო ჰკვეთს თავს, პოზიტიური – სოციალური წესრიგის სახელით აღასრულებს მსჯავრს. ჯერ კიდევ ახალი დროის გარიჟრაჟზე, სახალხო მღელვარებით და ბრაზით შეშინებულმა თეორეტიკოსებმა, ძალადობის უფლება და, მაშასადამე, ძალაუფლება მხოლოდ სუვერენს მიანიჭეს, ხოლო სუვერენის ათვლის წერტილად ხელშეკრულება გამოაცხადეს. ადამიანები თვითონვე შეთანხმდნენ საკუთარი თავისთვის ჩამოერთმიათ ძალადობის უფლება და მიეცათ მისთვის, ვინც მას უფრო მარჯვედ განახორციელებდა. მაგრამ ერთი შეხედვით უწყინარი შეთანხმების მიღმა, ძალადობის აჩრდილი დაძრწის, ნებისმიერ პოლიტიკურ გადაწყვეტაში ძალადობაა ჩაწნული. ვალტერ ბენიამინმა პოლიტიკური წესრიგის თვითდამდგენ აქტში, ძალადობა ამოიკითხა. ნებისმიერი წესრიგი, რომელიც თავის გულისგულში ძალადობას არასანქცირებულად აცხადებს, თავის დაფუძნებას ძალადობაში აღმოაჩენს. სწორედ ამიტომ იყო, რომ სახელმწიფოს აღმოცენების აქტი, ია-ვარდით ინიღბებოდა. ბენიამინი ძალადობის ორ, სამართალდამდგენ და სამართალშემანარჩუნებელ ფორმას განასხვავებდა. თვით საფრანგეთის დიდი რევოლუცია, რომელიც ჩაგრულთა სულებს ამქვეყნიური ბედნიერების დამყარების შესახებ აუწყებდა, სამართალდამდგენი და სამართალშემანარჩუნებელი ძალადობის მოჯადოებულ წრეში ჩაიკეტა.[1] თუკი სამართალდამდგენი ძალადობა რომელიმე პოლიტიკური წესრიგის ათვლის წერტილია, ძალადობის სამართალშემანარჩუნებელი ხასიათს იმას ვუწოდებთ, როდესაც სახელმწიფო აპარატი არსებულ სამართალწესრიგს, საჭიროების შემთხვევაში, ძალადობით იცავს. გამოდის, რომ სახელმწიფო აპარატი, მაშინ, როდესაც სამართალშემანარჩუნებელ ძალადობას მიმართავს, ამბოხებულებს სწორედ იმ უფლებას ართმევს, რომლითაც თავის დროზე მან საკუთარი თავი დააფუძნა. ისტორია სწორედ ამ ორი მომენტის მონაცვლეობით სულდგმულობს. ძალადობის სამართალშემანარჩუნებელი ხასიათი არ არის აბსოლუტური და ის დროის ერთ წინასწარვე განწირულ მონაკვეთში თავისი საშოდან ახალ, სამართალდამდგენ ძალადობას შობს. ბენიამინისთვის ამ მოჯადოებული წრიდან გამოსავალი ღვთიური ძალადობაა. სინამდვილეში, ღვთიური ძალადობა, ანტი-ძალადობაა, რომელიც თავისი არსით სამართალგამანადგურებელია.
ისტორიის სილოგიზმს ერთი თავისებურება ახასიათებს, თუკი წანამძღვრებს მივიღებთ, მაშინ ლოგიკის ცივი, უსულგულო ლაბირინთიდან მიღებული დანასკვი გარდაუვალობად გარდაიქმნება. მაშ, ძალადობა მხოლოდ მაშინ იქცევა ანტი-ძალადობად, როდესაც ის თავის მიზნად მჩაგვრელი, იერარქიზებული წესრიგის შექმნას აღარ დაისახავს. ძალადობით შერყვნილი კეთილშობილური აქტი, მხოლოდ მაშინ გამოისყიდება, თუკი ის იმ წესრიგის შექმნას არ ემსახურება, რასაც ებრძოდა.
მეფისტოფელი დემონურად იღრიჭება ძალადობის, მაშასადამე, ისტორიის დასასრულის შესახებ ოცნებაზე. მის წინააღმდეგ ჩვენ მხოლოდ ნების ოპტიმიზმი შეგვრჩა. თუკი ადამიანი თავისი ნამოქმედარის შედეგს წინასწარ განჭვრეტდა, შესაძლოა, კაცობრიობის ის ნათელი გამონაკრთომები იმედით რომ აღგვავსებენ, წყვდიადს შთაენთქა. ის, რაც post festum ანტი-ძალადობად განგვიცხადდება, სამართალშემანარჩუნებელი ძალადობისთვის, მაინც მის წინააღმდეგ მიმართული ძალადობაა. ჩაგრული პოზიტიურ სამართალს უპირისპირებს წინააღმდეგობის უფლებას, რომლის გარეშეც მოჯადოებული წრიდან გაღწევის იმედი ვერ იარსებებს. მჩაგვრელი და განმათავისუფლებელი ძალადობის ერთ სიბრტყეზე დაყენება პოლიტიკური ცინიზმის ის ფორმაა, რომლითაც ძალის მქონენი გვასნებოვნებენ. მატერიალურ ძალას, მხოლოდ მატერიალური ძალა წარხოცავს, რომელიც ისტორიის დასასრულის მეყში ანტი-ძალადობად გაგვიცხადდება. თუმცა ეს არ არის ესქატოლოგიური დრო, მას განსაზღვრული ჟამი და ალაგი არ აქვს, მისი მოხელთება მხოლოდ ჩვენ, ჩვენივე დაუღალავი მცდელობებით და სიმამაცით ძალგვიძს. წინააღმდეგობის უფლება ერთადერთია, დანაწევრებულ, გატეხილ და დაშლილ ადამიანს კვლავ გამთლიანებას რომ შეაძლებინებს.
[1] ძალადობის შესახებ იხ. ვალტერ ბენიამინი, ძალადობის კრიტიკისათვის, თარგმანი ლუკა ნახუცრიშვილისა, 2014.